Sumo là một bộ môn đấu vật truyền thống của Nhật Bản, được xem như một phần không thể thiếu trong văn hóa và lịch sử của đất nước mặt trời mọc. Khám phá văn hóa Sumo Nhật Bản giúp bạn mở ra một cánh cửa mới để bạn hiểu rõ hơn về một trong những biểu tượng văn hóa vĩ đại nhất của đất nước này.

Khám phá văn hoá Sumo Nhật Bản những điều có thể bạn chưa biết

Sumo là gì?

Sumo (相撲  - nghĩa là tương tác hoặc đánh nhau) là một môn thể thao truyền thống phổ biến ở Nhật Bản có hình thức đấu vật tiếp xúc lẫn nhau giữa 2 đô vật (rikishi), các đô vật cố gắng đẩy đối thủ của mình ra khỏi vòng tròn thi đấu (dohyō) hoặc ép/ ném/ đẩy đối thủ chạm mặt đất bằng bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể ngoài lòng bàn chân.

Sumo không chỉ là môn thể thao truyền thống mà còn là viên ngọc quý của di sản văn hóa Nhật Bản, tỏa sáng với những giá trị tinh thần và truyền thống sâu sắc. Văn hóa sumo hòa quyện sức mạnh thể chất và nghi lễ tôn giáo, đại diện cho phẩm hạnh, sự kiên nhẫn và lòng tôn trọng trong xã hội Nhật Bản. Mỗi trận đấu sumo không chỉ là một cuộc chiến giữa hai rikishi mà còn là một nghi lễ trang trọng, nơi các động tác và nghi thức được thực hiện với sự tôn kính tuyệt đối.

Bên cạnh vai trò thể thao, văn hóa sumo giữ gìn và phát huy những giá trị văn hóa cổ xưa, từ trang phục đầy biểu cảm như mawashi đến các nghi lễ tẩy uế kỳ công. Bằng việc bảo tồn các nghi thức và phong tục truyền thống, văn hóa sumo không chỉ kết nối các thế hệ hiện tại với di sản quá khứ mà còn xây dựng một cầu nối vững chắc giữa các nền văn hóa khác nhau, làm cho mỗi trải nghiệm trở nên phong phú và đầy ý nghĩa.

Ngày nay, các giải đấu sumo lớn như Hatsu Basho, Natsu Basho, Aki Basho và Haru Basho không chỉ thu hút hàng triệu người hâm mộ mà còn mang đến cơ hội cho du khách toàn cầu trải nghiệm một phần sâu sắc và sống động của văn hóa Nhật Bản.

Lịch sử và nguồn gốc của Sumo Nhật Bản

Sumo Nhật Bản có nguồn gốc từ những nghi lễ thiêng liêng của tôn giáo Shinto, xuất hiện từ khoảng thế kỷ thứ 8. 

Ban đầu, sumo là một nghi lễ linh thiêng, diễn ra trong các đền thờ và thánh địa, nhằm cầu nguyện cho mùa màng bội thu và sự thịnh vượng của cộng đồng. 

Theo các truyền thuyết, sumo có thể đã phát triển từ các cuộc thi đấu giữa các chiến binh hoặc từ các huyền thoại về sức mạnh thần thoại. Những trận đấu sumo đầu tiên không chỉ là cuộc chiến giữa các võ sĩ mà còn là một phần của những nghi thức tôn vinh các vị thần, thể hiện sự kính trọng và lòng thành kính sâu sắc.

Qua thời gian, sumo dần hình thành và trở thành một phần không thể thiếu trong di sản văn hóa Nhật Bản, với những quy tắc và nghi thức được định hình rõ ràng.

Vào thế kỷ 17, văn hóa sumo bước vào một kỷ nguyên mới khi được chính thức hóa thành một môn thể thao với quy tắc và hệ thống phân hạng rõ ràng. Thời kỳ Edo chứng kiến sự phát triển mạnh mẽ của sumo với sự hình thành của các giải đấu quy mô lớn và các trường đào tạo chuyên nghiệp, khiến môn thể thao này trở thành một phần quan trọng của đời sống xã hội.

Trong thế kỷ 20, sumo đã trở thành biểu tượng toàn cầu của Nhật Bản, mở rộng ảnh hưởng và sức hút ra ngoài biên giới quốc gia. Qua từng trận đấu và nghi lễ, văn hóa sumo tiếp tục tỏa sáng như một cầu nối giữa quá khứ và hiện tại, giữa truyền thống và hiện đại, làm phong phú thêm bức tranh di sản văn hóa của nhân loại.

Những quy tắc và kỹ thuật đặc biệt của sumo Nhật Bản

Quy tắc cơ bản trong sumo

Quy tắc cơ bản của sumo Nhật Bản không chỉ đơn thuần là những quy định về đấu trường mà còn là những phần của một nghi lễ linh thiêng, thể hiện sự kết hợp hoàn hảo giữa sức mạnh, kỹ thuật và tinh thần tôn kính, bâo gồm:

• Nghi thức tẩy uế: Trước mỗi trận đấu, khi các rikishi bước vào vòng đấu dohyo, họ bắt đầu bằng nghi thức tẩy uế: rắc muối quanh vòng đấu để xua đuổi tà khí. Hành động này không chỉ mang ý nghĩa làm sạch không gian mà còn có tác dụng xua đuổi tà khí, chuẩn bị tâm lý cho cả hai võ sĩ. Muối, với khả năng thanh lọc và bảo vệ, góp phần tạo nên một môi trường linh thiêng và đầy nghiêm trang cho trận đấu.

• Động tác chào truyền thống: Tiếp theo, các rikishi thực hiện động tác chào truyền thống gọi là shiko. Đây là hành động nhấc chân cao và hạ xuống mạnh mẽ, thể hiện sức mạnh cơ bắp và sự quyết tâm. Mỗi bước chân không chỉ là biểu hiện của sức mạnh thể chất mà còn là một phần của nghi lễ, phản ánh lòng tôn trọng đối thủ và sự nghiêm túc đối với cuộc chiến sắp diễn ra.

• Các động tác chào khác: Sau động tác shiko, các rikishi tiếp tục thực hiện các động tác chào khác như teppo và yokozuna. Những động tác này bao gồm việc đưa tay lên và cúi chào đối thủ, thể hiện sự kính trọng và lòng kiên nhẫn. Đây là những nghi thức không chỉ duy trì tinh thần của môn sumo mà còn làm nổi bật sự kết nối giữa các võ sĩ, thể hiện tinh thần đồng đội và tôn trọng.

• Trong trận đấu sumo, hai rikishi bước vào một vòng đấu tròn, gọi là dohyo, với đường kính khoảng 4.55 mét. Mục tiêu chính là để đẩy đối thủ ra khỏi vòng đấu hoặc làm cho đối thủ chạm đất bằng bất kỳ phần nào của cơ thể ngoài đôi bàn chân. Trong quá trình thi đấu, các rikishi sử dụng một loạt các kỹ thuật và chiến thuật tinh vi, từ việc đẩy mạnh (oshi) đến các chiêu thức gạt (yori) và khóa tay (tsuri). Sumo không chỉ là sự đấu tranh về thể lực mà còn là một cuộc chiến về trí tuệ và chiến lược, khi mỗi động tác đều được thực hiện với sự chính xác tuyệt đối và sức mạnh tối đa.

• Các quy tắc cơ bản của sumo còn bao gồm việc tránh sử dụng các phương pháp không hợp lệ như nắm tóc hay cắn. Trọng tài, mặc trang phục truyền thống, có vai trò quan trọng trong việc điều hành trận đấu và xác định kết quả.

Mỗi trận đấu sumo là một biểu diễn của sự hoàn hảo kỹ thuật và tinh thần cao cả, làm nổi bật sự kết hợp hài hòa giữa truyền thống và hiện đại trong mỗi bước di chuyển trên dohyo.

Kỹ thuật và chiến thuật của sumo Nhật Bản

Trong sumo Nhật Bản, kỹ thuật và chiến thuật là những yếu tố then chốt, làm nổi bật sự kết hợp tinh tế giữa sức mạnh thể chất và trí tuệ. Mỗi trận đấu không chỉ là cuộc chiến về cơ bắp mà còn là một trận đấu trí, nơi những kỹ thuật và chiến thuật được thực hiện một cách khéo léo và chính xác.

• Oshi (Đẩy) là kỹ thuật cơ bản và mạnh mẽ, nơi các rikishi sử dụng toàn bộ sức lực cơ thể để đẩy đối thủ ra ngoài vòng đấu. Đây là một cách tấn công chủ động, thường sử dụng tay, vai hoặc thân mình để tạo ra lực đẩy mạnh mẽ, nhằm làm đối thủ mất thăng bằng và rời khỏi dohyo.
• Yori (Khóa tay) là một kỹ thuật tấn công tinh vi hơn, trong đó rikishi sử dụng tay để nắm và kiểm soát đối thủ qua mawashi (dải vải quấn quanh cơ thể). Bằng cách khóa chặt tay và điều khiển chuyển động của đối phương, rikishi có thể dễ dàng điều hướng trận đấu theo ý muốn của mình.
• Tsuri (Nhấc bổng) yêu cầu sức mạnh vượt trội, khi rikishi nâng bổng đối thủ khỏi mặt đất và đẩy họ ra khỏi vòng đấu. Đây là kỹ thuật đầy ấn tượng, đòi hỏi cả sức mạnh lẫn sự tinh tế trong việc điều khiển cơ thể.
• Ashi (Chân) bao gồm các kỹ thuật sử dụng chân để tạo lợi thế, từ việc đẩy, gạt đến ngáng chân đối thủ. Sử dụng chân một cách chiến lược có thể làm mất thăng bằng của đối phương, tạo điều kiện cho những động tác tiếp theo.
• Hiki (Kéo) là kỹ thuật thu hút đối thủ về phía mình, làm cho họ mất thăng bằng và rơi vào tình thế bất lợi. Hiki thường được áp dụng khi đối thủ đang quá chú trọng vào tấn công, tạo ra cơ hội để rikishi thực hiện các động tác phản công.

Chiến thuật trong sumo là sự hòa quyện giữa việc áp dụng các kỹ thuật một cách linh hoạt và khả năng đọc vị đối thủ. Mỗi trận đấu là một vở kịch đầy kịch tính, nơi sự khéo léo, sự tính toán và sức mạnh thể hiện qua từng động tác, tạo nên một trải nghiệm thể thao độc đáo và đầy hấp dẫn.

Trang phục trong sumo Nhật Bản

Trang phục của các rikishi trong sumo là một phần không thể thiếu của văn hóa sumo, nổi bật với sự trang nghiêm và tinh tế.

Mawashi - dải vải quấn quanh hông và phần bụng, là trang phục chính của các võ sĩ sumo. Được làm từ một miếng vải rộng và dày, mawashi không chỉ đảm bảo sự linh hoạt cần thiết trong các trận đấu mà còn thể hiện sự trang trọng và nghiêm túc của môn thể thao này.

Mawashi thường có nhiều màu sắc và kiểu dáng khác nhau, phản ánh cấp bậc và phong cách cá nhân của từng rikishi. Các võ sĩ cấp cao, như yokozuna, thường mặc mawashi với hoa văn tinh xảo và màu sắc đặc biệt, biểu thị đẳng cấp và quyền lực của họ trong văn hóa sumo. Ngược lại, các rikishi cấp thấp hơn mặc mawashi đơn giản hơn nhưng vẫn giữ được sự nghiêm trang và phong cách truyền thống.

Trong các giải đấu trọng đại, các rikishi còn sử dụng kesho-mawashi, một loại dải vải rộng hơn và được trang trí công phu. Kesho-mawashi thường có những họa tiết cầu kỳ và màu sắc rực rỡ, được mặc trong các nghi lễ chào đón trước trận đấu. Đây không chỉ là sự thể hiện của sự chuẩn bị kỹ lưỡng mà còn là cách để tôn vinh văn hóa sumo, nâng cao vẻ đẹp và sự uy nghi của môn thể thao cổ xưa này.

Trang phục sumo không chỉ là công cụ thi đấu mà còn là biểu tượng sâu sắc của danh dự, truyền thống và tinh thần của văn hóa sumo. Mỗi chi tiết trong trang phục đều góp phần làm nổi bật sự trang nghiêm và tinh tế của môn thể thao này, từ các nghi lễ truyền thống cho đến các trận đấu căng thẳng trên đấu trường.

Những điều thú vị về các võ sĩ Sumo

Cuộc sống của các võ sĩ sumo

Đối với các võ sĩ Sumo, họ luôn phải áp dụng một chế độ sinh hoạt và tập luyện đầy gian khổ. Hiệp hội Sumo quy định những điều lệ vô cùng khắt khe từ thực đơn ăn uống, giờ giấc ngủ nghỉ, trang phục thường ngày hay kiểm soát về cả cảm xúc.

Những võ sĩ sinh hoạt chung trong lò huấn luyện. Mỗi ngày Sumo sẽ dậy từ 5 giờ sáng, không ăn uống gì. 11h trưa sẽ là bữa ăn đầu tiên đối với họ. Đối với những võ sĩ hạng thấp, thậm chí họ còn phải dậy sớm hơn để chuẩn bị phục vụ cho những võ sĩ hạng cao.

Trọng lượng của võ sĩ sumo

Bạn thường thấy những võ sĩ Sumo luôn có hình tượng là những người to béo, khổng lồ đúng không. Để có được thân hình như vậy, họ luôn phải tăng cường cân nặng, rèn luyện sức khỏe của mình rất gắt gao.

Họ phải ăn rất nhiều món trong ngày và đặc biệt không thể thiếu Chankonabe - món lẩu thập cẩm với rất nhiều thịt, cá, rau, đậu hũ, mì ăn liền cùng với nước luộc gà. Cũng chính việc ăn uống không khoa học, cố gắng tăng trọng lượng cơ thể mà các võ sĩ thường có tuổi thọ ít hơn khoảng 10 năm so với người bình thường.

Cảm xúc của các võ sĩ sumo

Thắng thì vui mừng, phấn khích, thua sẽ cảm giác thất vọng và buồn bã, đó chắc chắn là những cảm xúc tự nhiên của bất kỳ người chơi nào trong các cuộc thi, trò chơi thông thường đúng không.

Thế nhưng đối với Sumo, các võ sĩ sẽ phải kiểm soát cảm xúc này của mình mà không được thể hiện ra bên ngoài. Tất cả họ sẽ phải giữ nguyên một tinh thần nhẹ nhàng, hoặc thể hiện với những động tác ra hiệu.

Trọng tài phải tự mổ bụng nếu mắc sai lầm

Nếu như các võ sĩ phải luyện tập khắc nghiệt, thì trọng tài trong bộ môn Sumo cũng có những bí mật đầy kinh hoàng khi đã bước chân vào thế giới Sumo. Họ được gọi là Gyoji, sẽ tham gia khi tuổi đời mới khoảng 15 - 16 và theo sự nghiệp cho tới độ tuổi về hưu.

Mỗi trận đấu, trọng tài nhất định phải công tâm, sáng suốt. Nếu có quyết định sai lầm, họ sẽ phải lấy thanh kiếm Tanto mang theo bên mình mà mổ bụng tự sát. Tuy nhiên cho đến nay vẫn chưa xảy ra trường hợp nào như vậy, nếu có sai lầm thường các Gyoji sẽ từ chức và rút khỏi sự nghiệp.

Phụ nữ không được tham gia sumo Nhật Bản

Vì là bộ môn thể thao bắt nguồn từ nghi lễ tôn giáo truyền thống cho nên những tính chất tâm linh vẫn luôn được giữ gìn đối với bộ môn này. Người Nhật quan niệm rằng phụ nữ không được phép tham gia, hay thậm chí là bước lên sàn đấu, bởi điều này là gây ảnh hưởng, xúc phạm tới sự linh thiêng. Thế nên cho tới nay Sumo vẫn là một bộ môn chỉ dành cho nam giới.

Các võ sĩ không được phép lái xe ô tô

Quy định này được đưa ra sau một số vụ tai nạn giao thông nghiêm trọng liên quan đến các võ sĩ Sumo. Lý do chính đằng sau quy định này là do các võ sĩ Sumo thường có trọng lượng rất lớn và kích thước cơ thể không phù hợp với việc lái xe an toàn. Cộng thêm vào đó, việc luyện tập căng thẳng và chế độ ăn uống đặc biệt có thể làm giảm khả năng phản ứng của họ khi lái xe.

Hiệp hội Sumo Nhật Bản coi việc cấm lái xe là một biện pháp để bảo vệ sự an toàn của các võ sĩ cũng như của công chúng. Thay vào đó, các võ sĩ Sumo thường sử dụng các phương tiện công cộng hoặc được chở bởi những người khác khi cần di chuyển.

Việc cấm lái xe cũng phản ánh sự kiểm soát chặt chẽ và kỷ luật nghiêm ngặt mà các võ sĩ Sumo phải tuân thủ trong suốt sự nghiệp của mình.

Các võ sĩ phải mặc trang phục truyền thống trong cuộc sống hàng ngày

Các võ sĩ Sumo không chỉ phải mặc trang phục truyền thống trong các trận đấu mà còn trong cả cuộc sống hàng ngày. Khi không thi đấu, các võ sĩ Sumo phải mặc kimono (áo truyền thống của Nhật Bản) hoặc yukata (một dạng kimono mỏng, thường được mặc vào mùa hè). Cấp bậc của võ sĩ quyết định loại vải và mức độ trang trọng của kimono mà họ mặc. 

Ngoài trang phục, các võ sĩ Sumo phải mang "geta" (dép gỗ) hoặc "zori" (dép cói truyền thống) khi di chuyển ngoài trời. Geta thường là loại dép cao với đế gỗ, trong khi zori là loại dép mềm hơn, phù hợp với những dịp ít trang trọng.

Tóc của các võ sĩ Sumo phải được buộc kiểu "chonmage", một kiểu tóc truyền thống Nhật Bản giống như búi tóc trên đỉnh đầu. Kiểu tóc này là biểu tượng của võ sĩ Sumo, và nó cũng cần được chăm sóc kỹ lưỡng bởi những thợ cắt tóc chuyên nghiệp.

Sumo không chỉ là võ, mà còn là tôn giáo

Như đã nói ở trên, Sumo không đơn thuần là bộ môn đấu võ truyền thống mà là một nghi lễ tôn giáo của đạo Shinto. Những điệu võ thuật cũng chính là điệu múa thiêng liêng mà người Nhật muốn dâng lên những vị thần trong đạo để ước nguyện có được mùa màng tươi tốt, bội thu trong năm. Ngày nay, những nghi lễ, tính chất mang đặc trưng tôn giáo vẫn hiện hữu trong bộ môn thể thao này, tuy nhiên vẫn mang phong cách của một bộ môn thi đấu. Người Nhật vẫn luôn tổ chức đào tạo, tập luyện cũng như tổ chức thi đấu, biểu diễn chuyên nghiệp dành cho bộ môn Sumo.

Tổng kết

Khám phá sumo Nhật Bản là một hành trình lôi cuốn, đưa bạn vào thế giới của những nghi lễ trang nghiêm và những trận đấu đầy kịch tính. Từ những giải đấu Honbasho hoành tráng, nơi các võ sĩ thể hiện sức mạnh và kỹ thuật đỉnh cao, đến các nghi thức tẩy uế tinh tế, mỗi khoảnh khắc đều là một phần của bản giao hưởng văn hóa Nhật Bản. Nếu đi du lịch Nhật Bản, bạn đừng bỏ lỡ cơ hội được trải nghiệm nét văn hoá độc đáo này của xứ sở Phù Tang nhé!