Nếu bạn đang tìm kiếm một điểm đến di sản độc đáo và mới lạ trên hành trình vi vu Hà Nội thì nhất định không thể bỏ lỡ đền Văn Hiến! Đây là ngôi đền thiêng thờ chính hai vị đại hiền của làng Hạ Mỗ: Thái úy Tô Hiến Thành và quan nghề Đỗ Trí Trung. Đến năm Duy Tân thứ 2 tức Mậu Thân năm 1908, sau lễ Đồng Giáng bút tại chùa Hải Giác (Đinh Mùi – 1907), các nho sĩ và nhân dân Hạ Mỗ đã tiến hành sửa sang, quy hoạch lại di tích thành đền Văn Hiến như ngày nay. Trong bài viết này, VietSense Travel sẽ hướng dẫn bạn những thông tin chi tiết và cụ thể nhất về đền Văn Hiến, giúp bạn có thêm kinh nghiệm khi đến thăm quan chiêm ngưỡng di tích có giá trị cao về lịch sử và kiến trúc. 

Đền Văn Hiến có tên chữ là Văn Hiến Đường, tọa lạc ở làng Hạ Mỗ, xã Hạ Mỗ, huyện Đan Phượng, thành phố Hà Nội. Được biết trước đây đền Văn Hiến chỉ là một địa điểm được xây dựng với mục đích thờ Khổng Tử cũng như biểu dương những danh nhân khoa bảng xuất sắc trong làng thời đó. Sau một thời gian dài nhất là sau khi Thái úy Tô Hiến Thành là người con tài giỏi, ưu tú và danh giá trong làng qua đời, nhân dân xây mộ và thờ ông tại chính nơi này. Đến tháng 11/1991, Bộ Văn hóa -Thông tin thể thao và du lịch đã xếp hạng đền Văn Hiến là di tích lịch sử và kiến trúc nghệ thuật. Cũng từ đó mà điểm đến này trở nên nổi tiếng trên bản đồ du lịch, được đông đảo du khách trong và ngoài nước ghé thăm.

Đền Văn Hiến được đặt ở vị trí tuyệt đẹp khi tọa lạc trên khu đất cao đầu làng, những người dân kinh nghiệm lâu năm cùng với bàn tay thiết kế của người thợ đã khéo léo tạo nên công trình kiên cố và độc đáo. Đền nằm ngay cạnh hữu ngạn sông Nhuệ cổ. Hầu hết những kiến trúc chính của đền được xây dựng theo hướng đông, khá tinh tế và nắm bắt những yêu cầu của yếu tố thiên thời địa lợi nhân hòa. Với sự phát triển của hàng loạt những công trình tiêu biểu mà đền được cải tạo cũng như xây dựng thêm những chi tiết vô cùng bắt mắt và độc đáo. Những thiết kế cũng được tu sửa lại nhằm phù hợp với điều kiện của nơi này, điển hình như năm 2005, chính quyền đã quy hoạch mặt bằng nhà đền và nhà mẫu chuyển sang phía bên trái hay khu “Tô Vương lăng Thái sư mộ” nhìn thẳng đến nhà bia “Văn Hiến Đường bi ký” bên hồ bán nguyệt. Ở chính giữa là nhà tiền tế chiếu trực diện tượng danh nhân Tô Hiến Thành nằm ở trung tâm khuôn viên đền Văn Hiến.

Mỗi một thiết kế đều là sự chăm chút tỉ mỉ và kỹ lưỡng của những người làm nghề và những người thợ thủ công dày dặn kinh nghiệm. Với mong muốn gìn giữ những giá trị lâu bền của văn hóa, tín ngưỡng, những điều tốt đẹp nhất của ông cha ta mà công trình hoàn thiện dưới sự ngỡ ngàng của người dân và du khách. Cũng kể từ đó mà du khách đến đây ngày càng nhiều, hàng loạt những hoạt động thú vị cũng thường xuyên được tổ chức vào các dịp lễ, tết, thu hút người dân Đan Phượng và du khách đến thăm.

Vẻ đẹp cổ kính và thiêng liêng ở Đền Văn Hiến

Du khách đến tham quan đền Văn Hiến sẽ được chứng kiến những khung cảnh bình yên và nhẹ nhàng đến từ cảnh quan thiên nhiên đặc sắc. Trước tiên để đến được với đền Văn Hiến du khách phải đi qua cung đường cái, tiếp đó là đi qua một chiếc cổng lớn có bức đại tự khắc rõ nét “Thánh vực hiền quan” tức là của người hiền, cõi thần thánh; bên cạnh đó là 2 câu đối mà ai đến đây cũng tò mò và dành sự quan tâm:

          “Nhuệ thủy giang biên, Văn Hiến thiện đường kim thành vực.

          Ô Diên thành ngoại, Kim Sơn linh tích cổ hiền quan.”

Hai câu thơ này được dịch ra có nghĩa là:

          “Bên bờ nước sông Nhuệ tại Văn Hiến Đường nay là cõi thánh.

          Phía ngoài thành Ô Diên ở Kim Sơn linh tích trước thuộc cửa hiền.

Nếu đến đền Văn Hiến trước kia và hiện tại thì bạn sẽ thấy có sự thay đổi về không gian cũng như những chi tiết liên quan đến xây dựng hay công trình phụ xung quanh. Để phù hợp với nhu cầu tham quan của du khách và nhu cầu thăm viếng của người dân Đan Phượng mà ban quản lý khu di tích đã mở rộng khuôn viên của nơi này. Phía trước sân lớn chính là hồ bán nguyệt, mặt hồ phẳng lặng và trong xanh in bóng cây xuống mặt hồ. Tiếp đó bao quanh tượng danh nhân Tô Hiến Thành được tô điểm bởi vườn hoa, cây cối xanh tươi sắc màu tươi tốt quanh năm.

Tượng Tô Hiến Thành hiên ngang lừng lững giữa khuôn viên cây xanh và cỏ lạ. Những người làm vườn luôn chăm sóc cho cây xanh vươn mầm tươi tốt, đặc biệt tại đây có một cây cổ thụ lâu năm vươn bóng xanh mát đến sân vườn. Những chậu cảnh cũng được chăm bón rất kỹ lưỡng và khéo léo với hình dáng lạ mắt khiến dân tình mê mẩn. Bạn cũng có thể chụp hình ở đây để lưu giữ làm kỷ niệm nhé! 

Tiến vào Văn Hiến Đường bao gồm tiền tế, bái đường và hậu cung. Đến với  nhà tiền tế, đây là thiết kế khá phổ biến với chiều cao hơn mặt sân khoảng 0,50m. Tại đây họ đã xây dựng khéo léo bao gồm 5 gian nhà được xây gạch bít dốc, tiến lên phía trước là hàng hiên tương xứng với 5 khoảng hoành. Các vi mái bào trơn đóng bén, diềm mái chạm hổ phù, hoa giây xen lẫn khiến cho bầu không gian rộng lớn thêm phần nghệ thuật và hấp dẫn.

Phía phần chính của đền hình chữ đinh gồm đại bái và hậu cung. Toàn bộ khu vực này đều được xây dựng bao quanh tạo nên bầu không gian khép kín. Theo phong cách xây dựng của người xưa đại bái xây bít đốc, lợp ngói cổ mũi hài, phần đỡ gỗ mái kiểu thượng chồng giường hạ kẻ. Những chi tiết này khá phổ biến tại thời điểm đó với mặt trước thông ra tiền tế gian bên xây tường hậu, sát tường là bệ gạch bày long ngai, hương án, bia đá thờ Táo quân bên phải và các vị hậu hiền thờ bên trái.

Tiếp đến phần hậu cung, tại đây gồm 3 gian dọc nối tiếp nhau với gian giữa nhà đại bái, kiến trúc nơi này cao hai tầng tám mái, được xây theo kiểu Phương Đình. Để tạo cảm giác mềm mại và bay bổng mà hai góc đao được vẽ cong lên, vừa thông thoáng, vừa thể hiện sự uy nghiêm của cung cấm.

Quan sát phía trên cùng chính là long ngai thờ ảnh của vị Thánh trí tối cao của đạo Nho tức Khổng Tử. Hãy để ý đến ba pho tượng Tam Thánh kế bên gồm Văn Xương đế quân được mệnh danh là thần chủ về văn học, Quan thánh đế quân tức Quan Công và Phu Hựu đế quân (Lã Đồng Tân, một trong tám vị tiên quá hải), sau đến bài vị thần hoàng làng. Phía dưới cùng là tượng danh nhân Tô Hiến Thành và Tiến sĩ Đỗ Trí Trung.

Phía bên ngoài điện thờ ở nhà đại bái có 5 ban. Mỗi ban được bố trí với những chi tiết khác nhau đem đến ấn tượng cho người dân và du khách về một chốn linh thiêng. Ngay chính giữa là ban hợp đồng có thờ tượng Hồ Chủ Tịch. Phía bên tay phải là ban hợp đồng có thờ tượng táo quân, sau đó là ban thờ hương cống sinh đồ (cử nhân, tú tài). Phía bên trái chính là ban hợp đồng thờ tượng Thổ thần, lần lượt tiếp theo là những vị đường sinh có công lớn từ thời xa xưa. Những nhân vật danh bất hư truyền được tiếp nối và người dân thể hiện sự quan tâm, sùng bái đến những nhân vật huyền thoại này. 

Giá trị lịch sử Đền Văn Hiến

Trải qua những thăng trầm của lịch sử, những năm 40 của thế kỷ 19 đã có nhiều sự thay đổi. Cùng với nhu cầu thờ tự, một nhà sư cũng chính là cư dân sinh sống lâu năm trong làng đã xin lập nhà Mẫu để vừa hương khói trên đền vừa thực hiện phật sự. Chấp nhận yêu cầu đó mà Hội đền Văn Hiến đã tiến hành cho lập thêm một ngôi nhà mẫu bên cạnh. Thuở đầu thì ngôi nhà còn khá nhỏ, sau đó đã được thay đổi xây dựng lớn hơn, sừng sừng ngay bên trái của khu đền.

Những bức tượng thờ tại đây luôn là yếu tố thu hút du khách và nhận được sự quan tâm của đông đảo cư dân. Điển hình nhất là pho tượng Thái úy Tô Hiến Thành. Chúng ta cùng tìm hiểu một vài thông tin về pho tượng này nhé! Bức tượng cao 1m50, được tạc bằng gỗ mít sơn son thiếp vàng, một loại gỗ khá quý và bền được sử dụng trong những công trình tiêu biểu và điển hình nhất thời bấy giờ. 

Tượng Thái úy Tô Hiến Thành với tư thế uy nghi, trang nghiêm và huy hoàng, khuôn mặt ngài trắng hồng, mắt phượng mày ngài trông quắc thước mà lại hiền từ. Tượng được đặt trên bệ gỗ và ngai vàng. Để bức tượng thêm phần chân thực hơn mà người ta đã thiết kế tay ngài chạm đầu rồng về phía trước, thân uốn lượn về phía sau, hai bên phần đuôi thì chụm lại khá khéo léo thành một bông sen nở rộ. Mặc dù bức tượng lâu năm nhưng với nguyên liệu cao quý mà vẫn sắc nét, nhìn xa hay gần có thể quan sát được ngài mặc áo thụng, mũ mãng cân đai, tư thế thật hiên ngang khiến ai chứng kiến cũng đều ngả mũ thán phục. Hai tay nâng tấm thẻ bài gắn mặt gương tròn chiếu về phía trước, những ngón tay thon thả, mềm mại như tay Phật. Giữa đai in chữ triện “Phúc – Lộc – Thọ” cho thấy sự may mắn, tốt lành

Hướng dẫn tham quan Đền Văn Hiến

Nếu bạn đến Đan Phượng và tham quan đền Văn Hiến nhất định phải dành thời gian để tham quan và vãn cảnh tại nơi này với khá nhiều cảnh quan hấp dẫn thể hiện sự nâng niu, trân trọng với một kiệt tác nghệ thuật độc đáo. Những công trình mà chúng tôi giới thiệu đến bạn ở trên là những phần chính trong hành trình tham quan đền Văn Hiến. Bên cạnh đó, nếu kỹ tính bạn có thể dành thời gian nhiều hơn cho khuôn viên kiến trúc đền Văn Hiến. Nơi này có một ngôi mộ cổ nằm ở phía sau đền, sát với hậu cung thể hiện những điều đặc biệt và vô cùng ấn tượng về công trình kiến trúc đặc sắc. Đây là ngôi mộ thờ Tô Hiến Thành hay còn gọi là “Tô Vương lăng Thái sư mộ”. Để ghi nhớ công ơn của ông nhân dân đã cho xây dựng mộ ông tại đền để thờ cúng.

Nói đến đây, bạn có thể hỏi thăm ban quản lý và những người trông coi di tích lâu năm một điểm tham quan khá độc đáo là bộ Bia Khoa Tràng hay nói cách khác là bia ghi tên các vị đỗ đạt trong các khoa thi thủa trước; cùng với đó là bộ mộc bản in sách “Cổ Kim Truyền lục”. Những dấu ấn mạnh mẽ của bộ thơ văn “Cổ Kim Truyền lục” còn được lưu trữ khá trọn vẹn cho thấy sự quan tâm cũng như đầu tư hết mức của di tích này. Hiện Cổ Kim Truyền lục còn tồn tại một số lượng lớn, khoảng 500 bài và được tác giả chia làm 4 tập Nguyên – Hanh – Lợi – Trinh. Những tác phẩm xuất sắc này được những nho sĩ tiêu biểu nhất trong làng sáng tác và xuất bản vào đầu thế kỷ 20. Hai nguồn tư liệu quý này minh chứng cho truyền thống văn hiến của mảnh đất nổi tiếng có tên Ô Diên ngày xưa và Hạ Mỗ ngày nay. 

Cùng với tác phẩm văn thơ xuất chúng mà người dân Đan Phượng vẫn gọi là để đời thì tại đây còn lưu giữ một khối lượng di vật khá lớn, bao gồm thần phả, câu đối, hoành phi, long ngai, hương án, đồ tế khí, bia đá, đồ sứ, đồ đồng, tượng gỗ… tất cả đều đang đóng góp cho quá trình tìm hiểu về lịch sử, địa lý của mảnh đất cổ Ô Diên hay Quốc đô của nhà nước Vạn Xuân mà người đời vẫn ví như một kho báu của văn hóa làng giàu truyền thống hiếu học.

Để tỏ lòng thành kính và niềm biết ơn sâu sắc đến những đóng góp và công lao to lớn của thái úy Tô Hiến Thành mà hiện nay những người dân Hạ Mỗ nói riêng và người dân Đan Phượng nói chung vẫn ra sức bảo vệ, tôn tạo di tích với một tấm lòng thành kính và biết ơn. Công lao của Thái úy sẽ được lưu truyền mãi về sau và trở thành nguồn động lực to lớn để lớp trẻ phấn đấu và cố gắng hơn nữa cho sự nghiệp xây dựng và phát triển tổ quốc trong thời bình.

Du khách đến di tích lịch sử này có thể tham quan và chụp ảnh ở những khu vực được cho phép, lưu ý là bạn cần giữ trật tự và văn minh khi tham quan xung quanh nơi này nhé! 

Hy vọng những thông tin của VietSense Travel về điểm đến đền Văn Hiến trên hành trình đã giúp bạn nắm được nội dung cần thiết cho chuyến đi sắp tới. Để biết thêm những thông tin cụ thể về tour du lịch Hà Nội trọn vẹn trên hành trình du khách vui lòng liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ và tư vấn thêm. Kính chúc quý khách sẽ có chuyến đi an toàn và thuận lợi.