Tỉnh Lạng Sơn nằm ở biên giới phía Bắc của Việt Nam được các thương nhân trong nước và du khách quốc tế đến thăm nhiều hơn, nhưng vẫn xứng đáng có vị trí trên bản đồ ẩm thực Việt Nam nhờ hai trong số những đặc sản của vùng.

Vịt quay lá móc mật

Nhắc đến đặc sản Việt Nam nói chung và đặc sản Lạng Sơn nói riêng không thể không nhắc đến món vịt quay. Khi đi du lịch Lạng Sơn du khách nhất định phải một lần thưởng thức món vịt quay Thất Khê ở Lạng Sơn. Món ăn này nhất định sẽ mang đến cho du khách hương vị khó quên. Vịt ở đây được quay với một loại lá có tên là lá “móc mật” có tại Thất Khê. Người dân ở đây thường chọn vịt nhỡ, không được quá non hay quá già thì thịt sẽ ngọt và ngon. Nhiều du khách khi đến đây thưởng thức món vịt quay sẽ nghĩ ngay đến món vịt quay Bắc Kinh, Trung Quốc.

Sau khi làm sạch lông vịt và ruột vịt, loại bỏ những phần không cần thiết và thổi cho vịt phồng lên. Tiếp đó cho vịt vào nước sôi để thịt săn lại, làm vậy thịt vịt sẽ ngon hơn. Vịt quay có phần nước sốt bao gồm mật ong pha loãng với nước tương và mạch nha. Bao tử vịt nhồi gia vị không thể thiếu hành khô, mộc nhĩ, xí muội, hương thảo quả, mắm, hạt nêm. Bột canh, mật ong rừng, đường mạch nha, một ít mỡ và hơn nửa bát con nước. Tất cả được đem đi xào chín cho thơm. Điều đặc biệt là không thể thiếu lá mắc khén. Sau đó mọi nguyên liệu được nhồi trong bụng vịt và khâu lại, tạo nên hương vị đặc trưng cho món vịt quay này.

Trong những bữa tiệc hay đám hỏi của người dân Lạng Sơn, đặc biệt là vào dịp Tết Nguyên đán, các nhà hàng càng đông vui nhộn nhịp. Thưởng thức vịt quay như là thói quen của người dân Lạng Sơn. Để tạo thêm sức hút cho món vịt quay, vịt còn được dùng kèm với đặc san rượu Mẫu Sơn hay với các loại bánh tiêu, bánh tẻ. Mùi vị của vịt quay làm mềm lòng bao nhiêu thực khách. Nếu có dịp đến Lạng Sơn, hãy ghé vào bất cứ nhà hàng vịt quay nào bạn thấy để thưởng thức món đặc sản này.

Phở chua Lạng Sơn

Phở không hổ danh là món ăn nổi tiếng nhất trong tất cả các món ăn truyền thống của Việt Nam. Tuy nhiên, không chỉ có một mà có rất nhiều loại phở khác nhau ở Việt Nam, một trong số đó là phở chua. Dù xuất phát từ Lạng Sơn, nhưng món ăn đặc sản này là kết quả của sự giao thoa giữa nhiều nền văn hóa của đất nước.

Đặc sản này được nấu theo một cách rất phức tạp nhưng thú vị. Ngày nay, mặc dù phở chua đã xuất hiện ở nhiều nhà hàng ở khắp miền Bắc Việt Nam, nhưng ngon nhất mà bạn có thể tìm thấy phải là ở Thất Khê, Lạng Sơn. Món ăn có hai thành phần: nguyên liệu khô và nước lèo. Nguyên liệu làm khô đầu tiên là sợi mì. Không giống như các loại phở khác, nó có kích thước tương đối nhỏ và vị rất dai. Khoai tây là một thành phần quan trọng khác, chúng được cắt lát và chiên trong dầu sôi cho đến khi chúng trở nên giòn. Còn lại là gan lợn và sườn lợn cũng được chiên giòn. Nguyên liệu làm khô cuối cùng là vịt quay, nhưng người nấu thường lấy ở các nhà hàng nổi tiếng ở Thất Khê để tiết kiệm thời gian. Thành phần thứ hai của món phở chua là nước súp được làm từ tỏi, giấm và đường. Đôi khi bạn có thể thấy người ta thêm bột nêm vào món súp này. Tuy nhiên, yếu tố cốt lõi của nước lèo là nước dùng bên trong vịt quay, vừa có vị béo của mỡ vịt, vừa có mùi thơm của các loại gia vị được thêm vào trong quá trình quay. Tất cả những nguyên liệu này đều được người nấu chuẩn bị từ trước. Bất cứ khi nào có đơn đặt hàng, đầu bếp sẽ trộn chúng một cách khéo léo để duy trì một tỷ lệ hoàn hảo giữa nước súp và mì để các nguyên liệu thấm đều gia vị. Công đoạn trộn tuy là bước cuối cùng nhưng có thể coi là bước quan trọng nhất. Tuy nhiên, trước khi phục vụ, đầu bếp vẫn còn một việc cuối cùng phải làm: trang trí. Về mặt nghệ thuật, đầu bếp thêm đậu phộng vụn, rau thơm tươi, rau, tỏi phi và xúc xích thái lát vào tô phở vốn đã hấp dẫn. Hơn hết, người nấu bụi một thứ gia vị gọi là xông xang, một đặc sản riêng của Thất Khê. Mỗi người ăn có thể thêm chanh, ớt hoặc gia vị tùy theo sở thích của mình. Phở chua phổ biến nhất vào mùa hè và mùa thu. Nó được coi là niềm tự hào của người dân Lạng Sơn. Do đó, nó luôn được phục vụ khi có khách đặc biệt đến thăm gia đình ở Lạng Sơn.

Bánh chưng đen Bắc Sơn

Bất cứ ai đặt chân đến huyện Bắc Sơn, tỉnh Lạng Sơn sẽ không bao giờ quên những trang trại quýt bạt ngàn ngả vàng khi quả chín, những dãy nhà sàn bên sườn đồi... Tuy nhiên, Bắc Sơn còn tự hào với nhiều điều để khám phá, đặc biệt là những món ăn chiếm được cảm tình của bất cứ ai đã từng nếm qua, trong đó có “bánh chưng đen” - món ăn truyền thống và độc đáo trong ngày Tết Nguyên đán, lễ hội của đồng bào dân tộc Tày tại địa phương. Mỗi khi Tết đến, người dân huyện Bắc Sơn lại tất bật chuẩn bị nguyên liệu làm bánh chưng đen, một phong tục được truyền từ đời này sang đời khác trong cộng đồng dân tộc Tày ở địa phương. Bên cạnh đó, để đáp ứng nhu cầu của thị trường, ngày nay người dân địa phương làm bánh chưng đen không chỉ phục vụ Tết hay các lễ hội truyền thống khác mà còn để bán cho du khách.

Bánh chưng đen được làm từ những nguyên liệu tương tự như bánh chưng truyền thống. Tuy nhiên, một nguyên liệu đặc biệt tạo nên sự khác biệt so với món ăn truyền thống chính là tro của rơm rạ, tạo nên màu đen bóng bám trên từng hạt gạo cùng với hương thơm và vị tươi ngon của món ăn. Ngay từ tháng 10 âm lịch, người Tày ở Bắc Sơn đã chuẩn bị những nguyên liệu đầu tiên cho món ăn. Họ chọn những cọng lúa nếp to, phơi khô rồi đốt thành tro. Sau đó, tro được xay cho đến khi mịn và trộn với gạo nếp để tạo nên màu sắc đặc biệt của món ăn. Gạo làm bánh chưng đen phải là gạo nếp thơm, hạt tròn, mẩy, không bị vỡ. Gạo được vo sạch trước khi trộn với muối và tro. Các nguyên liệu được trộn càng kỹ thì tro càng ngấm vào gạo và bánh sẽ thơm hơn. Sau đó, gạo và nhân, bao gồm đậu xanh và thịt lợn, được gói trong lá dong. Những chiếc bánh hình trụ, dài khoảng 28-30cm được ngâm nước trong thời gian ngắn trước khi cho vào nồi đầy nước và nấu trong khoảng 4-5 tiếng. Khi ăn, người ta dùng dây tre buộc bánh lại để cắt thành từng khoanh.

Bánh ngải lạng sơn

Bánh ngải là một trong những đặc sản nổi tiếng của dân tộc Tày ở Lạng Sơn. Món ăn bình dân này để lại ấn tượng cho bất kỳ du khách nào từng ghé chân tới đây.

Giống như bánh dày (bánh tròn) của người Kinh ở đồng bằng, bánh ngải cũng có hình tròn. Nó chứa đựng giá trị văn hóa phong phú và tinh thần của dân tộc. Có rất nhiều món ăn ngon được nấu từ ngải cứu. Chúng bao gồm ngải cứu với trứng hoặc gà, lẩu và các loại bánh. Nguyên liệu làm bánh gồm loại gạo nếp đặc biệt thơm dẻo, chỉ trồng ở tỉnh. Bên trong cũng có mè và mía địa phương được gọi là đường phên thường được đóng gói theo hình chữ nhật. Bánh ngải thơm và ngon gây ấn tượng với người dân địa phương và du khách đến tỉnh Lạng Sơn. Mặc dù ở tỉnh có sẵn những nguyên liệu này nhưng để làm được bánh ngải ngon cần phải lựa chọn kỹ lưỡng loại ngải tươi, gạo nếp chất lượng và đường phèn vàng nhạt. Khi làm bánh, người Tày thường gửi gắm tất cả tình cảm, ước nguyện của mình vào chiếc bánh vì nó được dùng trong các dịp lễ quan trọng như cúng tổ tiên dịp Tết , mừng lúa mới. Người ta tin rằng bánh ngải ngon sẽ mang lại sức khỏe và may mắn quanh năm. Khó nhất khi làm bánh là đảm bảo lá ngải cứu giữ được màu xanh mà không bị đắng. Sau khi đun sôi trong một giờ, lá cần được rửa sạch, cắt thành từng khúc, để ráo nước và đảo trên ngọn lửa nhẹ để lá bớt đắng. Gạo nếp nên ngâm nước từ sáu đến tám tiếng và để ráo nước trước khi nấu để thành xôi. Bột được nhào thành một viên nhỏ rồi nặn thành một chiếc bánh hình tròn gồm mè rang xay đặc trộn với đường phên vàng . Bánh được hấp trong năm phút và để nguội.

PV: Chử Mai