Đền Mẫu Đông Cuông là một trong hai ngôi đền lớn nằm ở thượng lưu sông Hồng, ngôi đền linh thiêng nãy đã tồn tại từ lâu đời, với vị trí tọa lạc tại xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái, ngôi đền đã trở thành điểm du lịch tâm linh được rất nhiều du khách trong và ngoái nước tới lễ bái quanh năm. Năm 1995, UBND tỉnh Yên Bái ra quyết định cho phép nhân dân xã Đông Cuông xây dựng, tôn tạo lại ngôi đền Đông Cuông ngay trên nền có từ trước của ngôi đền cũ. Năm 2000, đền mẫu Đông Cuông được UBND tỉnh Yên Bái công nhận là Di tích lịch sử - văn hoá cấp tỉnh. Ngày 22/1/2009, ngôi đền đã được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch công nhận là Di tích lịch sử - văn hoá cấp quốc gia tại Quyết định số 296/QĐ-BVHTTDL. Ngôi đền mẫu Đông Cuông có gì đặc biệt mà thu hút nhiều du khách ghé thăm tới vậy? Hãy theo dõi bài viết sau đây của Vietsense Travel để tìm cho mình những câu trả lời phù hợp nhé!

Đền Mẫu Đông Cuông – Cội nguồn tín ngưỡng thờ Mẫu tại Yên Bái

Đôi nét về Đền Đông Cuông

Đền Đông Cuông hay còn có nhiều tên gọi khác là Đền Đông, Đền Thần Vệ Quốc, Đền Mẫu Đông Cuông, Đền Chầu Đệ Nhị Thượng Ngàn, Đông Quang linh từ,…. Đền Đông Cuông có vị trí tọa lạc ở bên bờ tả dòng sông Thao Đền, ngôi đền nằm ở phía Tây Bắc và cách trung tâm thành phố Yên Bái 55 km. Di tích lịch sử này thuộc thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái. Đền đã được xây dựng ở nơi sở hữu phong cảnh sơn thuỷ hữu tình, có núi có sông thiên nhiên hoà hợp. Do đó, Đền Đông Cuông vừa là di tích lịch sử với nhiều giá trị văn hóa lịch sử quan trọng, lại vừa là thắng cảnh đẹp nổi tiếng của tỉnh Yên Bái.

Đền Đông Cuông, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia. Theo quyết định số 296/QĐ-BVHTTDL ngày 22 tháng 01 năm 2009 của Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã chính thức công nhận đền Đông Cuông thuộc thôn Bến Đền, xã Đông Cuông, huyện Văn Yên, tỉnh Yên Bái là Di tích lịch sử - văn hóa cấp quốc gia.

Đường đi đến Di tích lịch sử Đền Đông Cuông: Đền Đông Cuông sở hữu vị trí nằm cách trung tâm tỉnh lỵ Yên Bái về phía Tây Bắc khoảng 52 km và cách huyện lỵ Văn Yên của Yên Bái khoảng 18 km về phía Tây Bắc, cách ga Trái Hút 4 km về phía Tây Nam. Toàn bộ đường đi đến Di tích Đền Đông Cuông đều đã được rải nhựa, bê tông và rộng rãi nên rất thuận lợi cho các phương tiện như xe máy, ô tô, xe khách di chuyển.

Lịch sử đền Đông Cuông

Đền Đông Cuông là ngôi đền cổ kính và khá nổi tiếng, nơi đây thờ phụng các vị thần linh thiêng trong tín ngưỡng thờ Mẫu của nhân dân ta như Mẫu Thượng Ngàn, Chầu Đệ Nhị và các vị thần vệ quốc. Đây là một trong những địa điểm tín ngưỡng tâm linh mang dấu ấn rõ nhất về vị Chầu Bà Đệ Nhị. Vậy nên, khi thỉnh Chầu, người ta thường nghĩ đến đền mẫu Đông Cuông.

Khi đến tham quan Đền mẫu Đông Cuông, du khách đã có thể nhìn thấy cây Đa cổ thụ đã 800 tuổi ngay từ khá xa. Kiến trúc của ngôi đền mang kiểu cách và những nét thiết kế đặc trưng giống với đền chùa thời Lý Trần. Ngôi đền được xây dựng theo kết cấu hình chữ đinh gồm hai tòa đại bái và hậu cung cấm. Tại tòa hậu cung cấm đến nay vẫn còn bảo lưu hai pho tượng đồng cỡ lớn. Hai pho tượng này một là pho tượng mẫu, một là quan Hoàng Báo. Còn không gian trong tòa Tiền đường thì lại được bố trí thanh 4 ban phủ tòa thờ và trưng bày nhiều di vật quý. Các ban thờ trong gian gồm: Tòa ngũ vị Tiên Ông, Ban Trần triều, Phủ Sơn trang, Tòa công đồng chúa.

Ngôi đền mẫu Đông Cuông là cụm Di tích gồm 4 điểm chính là: Ngoài Đền chính còn có Miếu Cô, Miếu Cậu và Miếu Đức Ông (Miếu Đức Ông tọa lạc bên phía hữu ngạn sông Hồng , nằm đối diện với ngôi Đền Chính cách 150m đường chim bay về hướng Nam cũng là một tòa kiến trúc thuộc vào cụm di tích Đền Đông Cuông).

Đền mẫu Đông Cuông đã có từ lâu đời, qua sử sách thư tịch được ghi lại thì Đền có muộn nhất vào đời Lê, ngôi đền đã được hình thành và phát triển từ một Miếu cổ (thuộc trung tâm trại Quy Hóa thời Trần); Các thư tịch cổ như Kiến văn tiểu lục, Đại Nam thống nhất chí đều có ghi chép về ngôi Đền mẫu Đông Cuông cổ kính này. Ngôi đền và khu vực xung quanh đền Mẫu Đông Cuông có liên quan đến Đền Ngọc Tháp và Đền Hùng (Phú Thọ).

Kiến trúc của đền Đông Cuông

Đền Đông Cuông đã được xây dựng trên một địa thế khá rộng rãi và đẹp. Ngôi đền sở hữu vị trí tọa sát bên đôi bờ sông hồng, xung quanh đền là đồng ruộng và núi rừng xanh tươi bao bọc, không giống những ngôi đền khác trường tồn giữa chốn phồn hoa, cửa nhà san sát mà Đền Đông Cuông đã được người xưa lựa chọn phương cắm hướng ngay cấp sa bồi của thế đất vùng “Thượng lưu châu thổ sông Hồng”. Đây chính là thế đất binh sự - phên dậu nhưng cũng không xa lìa thế nhân, chốn này tĩnh tại, yên bình nhưng không hề âm u hiu quạnh. Vì vậy ngôi đền Đông Cuông ấy mãi mãi sáng trong như tên gọi “Đông Quang” mà cổ nhân đã đặt. Nhìn từ xa dưới bóng dáng cây Đa gần nghìn tuổi là ngôi đền tuy cổ mà không cũ, được trùng tu tôn tạo lại tuy có nét hiện đại nhưng vẫn mang tính dân tộc cao.

Về kết cấu kiến trúc: Dân tộc Tày Khao gọi nơi đây là đình Đông Cuông với chức năng chính là dùng để thờ Mẫu và vị Đại Vương, người Tày cho rằng Thành hoàng làng là chính, không kiêm nhiệm nhiều chức năng khác và ngôi đền cũng không tập trung thể hiện mỹ thuật không được trang hoàng lộng lẫy, nguy nga mà chỉ điểm tô bởi những vân mây, sóng nước, điểm xuyến đôi hình hoa lá hoa dây tuy đơn giản nhưng rất mềm mại và không kém phần tinh tế. Như đã nói ở bên trên, đền Mẫu Đuông Cuông có kết cấu hình chữ đinh gồm hai tòa đại bái và hậu cung cấm.

a) Tòa đại bái:

Trước sự quan tâm của chính quyền địa phương và toàn thể nhân dân. Tòa đại bái mới hiện nay đã được xây dựng trên nền móng cũ và mất khoảng 7 năm để hoàn thành gồm 3 gian 2 trái làm kiểu quá giang gối đầu sở hữu những bức tường cao 5m, nền đền lát gạch hoa, mái giằng hoành gỗ, cột xi măng giả gỗ lõi bằng cốt thép, toàn mái được lợp bằng loại ngói vẩy Hương Canh… vôi ve màu sắc nhã nhặn, có diện tích sử dụng 270,5m2, Tam quan cửa thoáng - 10 cửa sổ 02 cửa hậu.

b) Tòa hậu cung cấm:

Gồm một gian trên thượng cung, sàn cách mặt nền 1,80m, đây chính là nơi được đặt hai pho tượng, tượng Mẫu và tượng cao quan Đại Vương người Tày Khao, người dân địa phương còn gọi là Quang Hoàng Báo, được nối liền với gian giữa của tòa đại bái có tổng diện tích khoảng 42m2 dựng kiểu mái xiên đổ xi măng lợp ngói mũi hài Hương Canh - chịu lực ở tường.

Qua bố trí kết cấu khung và ở tòa cung cấm là dạng đình ở trên mang dáng dấp kiến trúc của thời Nguyễn với lối sử dụng cổ truyền có hiệu quả. Đây là nét điển hình đặc trưng nghệ thuật kiến trúc cổ dân gian mà tới hôm nay dù việc xây dựng, tôn tạo lại ngôi chùa tuy có sử dụng công nghệ kỹ thuật hiện đại thì vẫn kèm theo ứng dụng kiểu hệ thống cổ truyền này, chỉ có điều được biến dạng vị trí đi và gọi với một tên gọi khác “con sơn” mà ta vẫn thường bắt gặp.

Mái của ngôi đền được thiết kế cong hình lưỡng long chầu nhật kiểu truyền thống. Các cột trụ bên trong đền được làm bằng gỗ tứ thiết được sơn son thếp vàng hình rồng uốn lượn trông rất trang nghiêm. Nhiều vị trí trong đền được các nghệ nhân chạm khắc tỉ mỉ, tinh xảo như hình tứ linh và hoa lá, mang nhiều giá trị về nghệ thuật. Khuôn viên của đền rộng rãi, thoáng đãng với những hàng cây xanh sum xuê toả bóng mát. Điểm xuyết xung quanh ngôi đền là những vạt rừng đào, rừng mận vào mùa hoa nở rộ rất rực rỡ, thơ mộng. Mặt đền Mẫu Đông Cuông quay về hướng Nam. Địa thế tụa núi nhìn sông, non nước hữu tình và  cảnh sắc thiên nhiên sinh động tuyệt đẹp như một bức tranh thủy mặc.

Nên đi lễ đền Đông Cuông vào thời gian nào?

Hàng năm, ngoài tuần rằm mùng một, tại đền Đông Cuông còn tổ chức lễ hội mổ trâu tế Mẫu, được bắt đầu diễn ra vào thời khắc đầu tiên của ngày mão đầu năm. Tiếp sau lễ mổ trâu chính là lễ rước Mẫu sang sông, đây là một trong những nghi lễ chính và quan trọng của lễ hội đền Đông Cuông. Tượng Mẫu sẽ được người dân rước quay về đền vào đúng 10 giờ và đây cũng là lúc để mọi người bắt đầu lễ dâng hương tế Mẫu. Vào thời khắc này, hàng ngàn tín đồ, du khách khắp nơi và nhân dân địa phương lần lượt cùng nhau dâng hương bái lễ, cầu nguyện mong ước những điều may mắn, bình an sẽ đến với gia đình, người thân, bạn bè trong cả năm.

Sau phần lễ này chính là phần hội, phần hội cũng được rất nhiều người mong chờ bởi khi ấy các hoạt động thi đấu thể thao, trò chơi dân gian như: kéo co, đẩy dậy và các hình thức sinh hoạt mang đậm chất dân gian được diễn ra vô cùng sôi động, thu hút nhiều người tham gia tranh tài hoặc đơn giản chỉ để hòa chung niềm vui vào bầu không khí của lễ hội.

Trong Di sản Thực hành Tín ngưỡng thờ Mẫu tại đền Mẫu Đông Cuông nói riêng, và các điểm tâm linh thờ Mẫu trong cả nước nói chung có một nghi lễ hết sức đặc biệt, đó chính là nghi lễ chầu văn – hầu đồng. Đây là một nghi thức tín ngưỡng thực hành đặc trưng và độc đáo nhất của đạo Mẫu. Hàng năm, trong khoảng thời gian bắt đầu từ tháng Giêng đến tháng 3 Âm lịch và cuối năm vào từ tháng 8 đến hết tháng 12 Âm, các thanh đồng trên mọi miền đất nước thường hành hương về đền Đông Cuông để lễ Mẫu và “bắc ghế hầu Thánh”.

Sắm lễ cúng Mẫu Đông Cuông

Theo phong tục từ xa xưa, bất cứ du khách nào khi đến thăm các Đình, Đền, Miếu, Phủ đều nên mang theo lễ vật. Lễ vật dâng lên các ngài tuy không cần thiết phải quá cầu kỳ sang trọng, dù ít nhiều to nhỏ thì quan trọng nhất vẫn là nằm ở tấm lòng, ở cái tâm của người dân lễ. Tuy nhiên du khách cũng cần chú ý lựa chọn, chuẩn bị lễ thật kĩ càng và chất lượng. Khi sắm lễ cúng Mẫu Đông Cuông cũng vậy, nếu có điều kiện và thời gian, du khách có thể chuẩn bị lễ từ tại nhà, hoặc nếu từ xa đến không có nhiều thời gian chuẩn bị thì du khách cũng có thể lựa chọn mua sắm lễ tại các cửa hàng xung quanh khu vực đền, tuy nhiên cần lựa chọn và thương lượng giá cả sao cho hợp lý để tránh bị chặt chém mỗi dịp lễ hội đông đúc bạn nhé.

Những lễ vật trong mâm lễ dâng lên mẫu tại đền Đông Cuông

– Lễ Chay: trong lễ chay Du khách nên chuẩn bị xôi, hương, hoa tươi, trà, quả, phẩm oản… để dùng khi lễ ban Phật, Bồ Tát. Lễ chay cũng có thể được dùng để dâng lên ban Thánh Mẫu.

– Lễ Mặn: đồ trong lễ mặn bao gồm: đồ chay có hình gà, lợn, giò, chả…Vì trong khi tạ lễ thì nên ăn chay.

Văn khấn Mẫu Thượng Ngàn

Một nghi thức quan trọng không thể thiếu mỗi khi dâng lễ cúng Mẫu Thượng Ngàn đền Đông Cuông đó chính là khấn. Nếu chưa biết phải khấn vái thế nào tại đền thì du khách có thể tham khảo theo văn khấn dưới đây:

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Nam mô A Di Đà Phật!

Con lạy chín phương Trời, mười phương Chư Phật, Chư Phật mười phương.

Con kính lạy đức chúa Thượng Ngàn đỉnh thượng cao sơn triều mường Sơn tinh công chúa Lê Mại Đại Vương Ngọc điện hạ.

Con kính lạy Đức Thượng Ngàn chúa tể Mị Nương Quế Hoa công chúa tối tú tối linh, cai quản ba mươi sáu cửa rừng mười hai cửa bể.

Con kính lạy chư tiên, chư thánh chư thần, Bát bộ sơn trang, thập nhị tiên nương, thánh cô thánh cậu, Ngũ hổ Bạch xà Đại tướng.

Hương tử con là: ……………………………

Ngụ tại: …………………………………………..

Nhân tiết ………. chúng con thân đến …………. phủ chúa trên ngàn đốt nén tâm hương, kính dâng lễ vật, một dạ chí thành, chắp tay khấn nguyện, cúi xin lượng cả bao dung, thể đức hiếu sinh ra tay cứu vớt, độ cho chúng con cùng cả gia quyến bốn mùa được chữ bình an, tám tiết hưng long thịnh vượng, lộc tài quảng tiến, công việc hanh thông, giải vận giải hạn, biến hung thành cát, đổi họa ra tường, như ý sở cầu, tòng tâm sở nguyện.

Giãi tấm lòng thành, cúi xin chứng giám.

Cẩn tấu.

Kinh nghiệm di chuyển tới đền Đông Cuông

Để di chuyển đến đền Đông Cuông du khách vừa có thể lựa chọn đi bằng phương tiện công cộng hoặc tự di chuyển bằng các loại phương tiện di chuyển cá nhân. Hãy để Vietsense Travel chỉ bạn cách di chuyển tới Đền Đông Cuông sao cho thuận tiện nhất:

Cách di chuyển bằng các phương tiện công cộng

• Di chuyển bằng xe khách: Du khách hãy ra những bến xe như Mỹ Đình hoặc Giáp Bát tại Hà Nội để đặt mua vé xe khách đến Văn Yên, Yên Bái. Xe sẽ trả khách tại bến xe Mậu A tại Văn Yên, khi này du khách phải tiếp tục bắt xe taxi hoặc xe ôm để đi đến đền Đông Cuông nằm cách đó khoảng 14km. Chặng đường này khá xa xôi và cũng khá tốn sức, nên Vietsense Travel khuyên du khách nên đặt dịch vụ xe đưa đón tận nơi sẽ thuận tiện hơn. Thời gian để di chuyển sẽ mất khoảng 3h30’.

• Di chuyển bằng tàu hỏa: Tại các bến tàu lửa tại Hà Nội, du khách hãy mua vé chặng Hà Nội – Ga Mậu A. Sau khi xuống tàu,du khách cũng cần phải bắt xe tới đền Đông Cuông cách đó khoảng 14km. Thời gian di chuyển bằng cách này mất khoảng 5h đồng hồ.

Cách di chuyển phương tiện cá nhân

• Nếu đi bằng ô tô, Du khách sẽ đi khỏi Hà Nội bằng đường Cầu Nhật Tân vào làn đường cao tốc Hà Nội – Lào Cai (chặng đường này sẽ có mất phí cầu đường). Tại nút giao 14 đi về phía bên phải thì rẽ khỏi đường cao tốc vào ĐT 166. Đi theo ĐT 163 các biển chỉ dẫn đến đền Đông Cuông. Thời gian di chuyển mất khoảng 3 tiếng với đoạn đường dài 193km. Đây được xem là quãng đường tối ưu nhất, tiết kiệm thời gian nhất.

• Nếu du khách đang tìm kiếm một quãng đường không có trạm thu phí hoặc muốn đi đến đền Đông Cuông bằng xe máy thì du khách cũng rời Hà Nội bằng đường cầu Nhật Tân. Đi tiếp vào QL5 sang Mê Linh, sau đó rẽ vào trục chính đô thị Mê Linh. Du khách đi tiếp QL2A. Đi theo QL2 đến Nguyệt Cư tại Sông Lô, Thành phố Việt Trì. Lúc này du khách hãy đi theo Đường Lạc Long Quân đến Cầu Phong Châu/QL32C tại Hợp Hải. Đi dọc theo QL32C đến Giới Phiên, Thành phố Yên Bái. Đi theo ĐT 163 đến đền Đông Cuông. Lộ trình này dài tới 215Km, thời gian di chuyển của cả quãng đường mất khoảng 3 tiếng với ô tô và gần 4 tiếng với xe máy.

Nhà hàng ăn uống ở gần đền Mẫu Đông Cuông

Du khách sẽ không phải quá lo lắng về vấn đề ăn uống khi đến đền mẫu Đông Cuông. Bởi bên ngoài cổng đền, trong khu vực xung quanh đền Đông Cuông cũng có rất nhiều hàng quán ăn uống ngon và đảm bảo vệ sinh thực phẩm.

Tuy nhiên, nếu du khách muốn thưởng thức những món ăn có hương vị thuốc Bắc cùng những món đặc sản ẩm thực đặc trưng của vùng Tây Bắc nói chung và Yên Bái nói riêng thì du khách có thể di chuyển đến Khu Nghỉ dưỡng và chăm sóc sức khỏe Đại Phú An (địa chỉ: Mậu A, Văn Yên, Yên Bái). Để được phục vụ nhanh, tốt nhất bạn nên gọi điện thoại tới số điện thoại của khu nghỉ dưỡng này để đặt trước và tiết kiệm được thời gian chờ đợi: 0377.288.388

Những điểm nghỉ ngơi ở gần đền Đông Cuông

Đối với những du khách ở xa thì vấn đề nghỉ ngơi hẳn là điều mà các bạn quan tâm, tuy nhiên cũng không cần phải lo lắng nhiều đâu bởi xung quanh khu vực đền Đông Cuông cũng có những nhà nghỉ, khách sạn giá cả hợp lí và đạt tiêu chuẩn. Tuy nhiên, để có thêm nhiều lựa chọn cho việc nghỉ ngơi và tái tạo năng lượng thật tốt, du khách có thể ngược lên Thị trấn Mậu A (Văn Yên, Yên Bái) tầm 15 phút để tìm và lựa chọn được nhiều điểm nghỉ ngơi phù hợp hơn với điều kiện và nhu cầu của mình. Hoặc du khách cũng có thể lựa chọn khu nghỉ dưỡng và chăm sóc sức khỏe Đại Phú An mà Vietsense Travel nhắc đến bên trên bởi vì ở đây có những căn villa ốp gỗ thuốc với tác dụng giảm căng thẳng, mệt mỏi. Trong khuôn viên còn trông các loại cây thuốc thảo dược quý, với nhiều công dụng và tốt cho sức khỏe. Du khách có thể cảm nhận được sự bình yên thư thái khi nghỉ ngơi tại đây. Để có thể chọn được căn phòng hợp lý và phù hợp, du khách hãy liên hệ trước để đặt phòng sớm nhé!

Đi đền Đông Cuông mua đặc sản gì làm quà?

Đi lễ đền Đông Cuông thì nhất định du khách sẽ không thể bỏ lỡ việc mua những món đặc sản tại Yên Bái như thịt trâu gác bếp, mật ong nhãn, lạp xưởng, bánh chưng gù, quế… hay cả rau sạch và những món đồ trang sức, trang phục được làm bằng vải thổ cẩm về làm quà biếu tặng cho người thân, bạn bè. Đây đều là những món đặc sản nổi tiếng và tuyệt vời, không kém phần đa dạng cho du khách có thể lựa chọn sao cho phù hợp với điều kiện và nhu cầu của mình.

Trên đây là những thông tin mới, hữu ích và chính xác về đền Mẫu Đông Cuông mà Vietsense Travel muốn được chia sẻ với quý du khách. Hy vọng những thông tin trong bài viết này sẽ giúp du khách có thêm hành trang để thực hiện chuyến đi đến đền mẫu Đông Cuông thật suôn sẻ và thuận lợi. Chúc du khách có nhiều kỉ niệm đẹp, ý nghĩa trong chuyến đi của mình. Đừng bỏ lỡ những bài viết về du lịch trong và ngoài nước bổ ích và mới nhất của Vietsense Travel bạn nhé!