Hồ Tịnh Tâm là một trong những cảnh đẹp và nổi tiếng nhất của thành phố Huế, nay thuộc địa phận phường Đông Ba. Nguyên bản đây là một đoạn sông Kim Long nhưng đã được cải tạo và đổi tên thành ao Ký Tế. Năm Minh Mạng thứ 3 (1822), triều Nguyễn đã quyết định cải tạo lại hồ bằng cách huy động 8000 binh lính. Sau đó, hồ được biến thành một Ngự Uyển của Hoàng gia và được đổi tên thành Tịnh Tâm.

Bình diện hình chữ nhật của Hồ Tịnh Tâm có chu vi gần 1500m, tương đương với 354 trượng 6 thước. Được biết, hồ này có ba hòn đảo độc đáo, đó là Bồng Lai, Phương Trượng và Doanh Châu, mỗi đảo đều có những kiến trúc đặc sắc đáng khám phá.

Trên đảo Bồng Lai, nằm ở phía nam của hồ, du khách sẽ được chiêm ngưỡng tòa điện Bồng Doanh với thiết kế độc đáo và ấn tượng. Điện được xây dựng với ba gian và hai chái, với mái trùng diêm và lợp ngói Hoàng lưu li, mang phong cách kiến trúc truyền thống. Nơi đây có lan can gạch bao quanh, tạo nên một không gian ấm cúng và sang trọng. Trước cửa điện là cầu Bồng Doanh, nối đảo với bờ hồ phía nam, là điểm đến không thể bỏ qua khi đến thăm đảo Bồng Lai.

Ngoài tòa điện Bồng Doanh, đảo Bồng Lai còn có những công trình kiến trúc khác như nhà Thủy tạ Thanh Tâm ở phía đông, được xây dựng với phong cách độc đáo, quay mặt về hướng đông. Trong khi đó, phía tây của đảo là lầu Trừng Luyện, một tòa nhà lớn và đẹp được xây dựng với phong cách kiến trúc truyền thống, quay mặt về hướng tây.

Phía bắc của tòa điện Bồng Doanh có cửa Hồng Cừ và một chiếc cầu cùng tên, tạo nên một không gian tuyệt vời để du khách khám phá và thưởng ngoạn. Đến đảo Bồng Lai, du khách sẽ được tham quan và khám phá những công trình kiến trúc độc đáo, cùng với khung cảnh hữu tình và yên bình của hồ Tịnh Tâm.

Trên đảo Phương Trượng, chính giữa có gác Nam Huân, được xây dựng với 2 tầng và mái lợp ngói hoàng lưu li, quay mặt về hướng nam. Phía nam của đảo có cửa Bích tảo và cầu Bích tảo, trong khi phía bắc có lầu Tịnh tâm, được xây mặt hướng bắc. Phía đông của đảo có nhà Hạo Nhiên (từ năm 1848 đổi thành Thiên Nhiên), quay mặt về hướng đông, và phía tây có hiên Dưỡng Tính, quay mặt về hướng tây. Hai đảo được nối với nhau bởi đình Tứ Đạt, nằm giữa một hệ thống hành lang mái lợp ngói gồm 44 gian, chạy nối vào cầu Bích Tảo ở hướng Nam và hướng Bắc thì có cầu Hồng Cừ.

Hồ Tịnh Tâm, một trong những hồ lớn nhất trong vùng, được bao phủ bởi một tường gạch cao với bốn cửa ở bốn phương. Cửa phía nam được gọi là Hạ Huân, cửa phía bắc là Đông Hy, cửa phía đông là Xuân Quang và cửa phía tây là Thu Nguyệt. Trong lòng hồ, có một con đê được gọi là đê Kim Oanh, kéo dài từ bờ đông sang bờ tây. Bên trên đê phía đông là một cây cầu được gọi là cầu Lục Liễu, có ba gian và mái lợp ngói.

Ở phía nam của đê, một hành lang dài 56 gian nối liền với đê. Tại trung tâm của hành lang là cầu Bạch Tần, là nơi mà các thuyền vua ngự trên hồ. Bên cạnh cầu, có một nhà tạ tên là Thanh Tước. Ở cuối hành lang phía tây, có một nhà tạ khác tên là Khúc Tạ, thông qua một hành lang nhỏ dựng trên mặt nước, kết nối với nhà tạ khác tên là Khúc Tạ Hà Phong. Phía nam của nhà tạ này là một hòn đảo được gọi là Đảo Doanh Châu.

Nằm giữa vùng núi non hùng vĩ, Doanh Châu được xem như một hòn non bộ lớn trôi nổi trên mặt hồ Tịnh Tâm. Trong khi đó, các đảo khác như Bồng Lai hay Phương Trượng lại được xếp đá tạo thành những giả sơn lộng lẫy. Khắp nơi xung quanh đảo Bồng Lai, đê Kim Oanh và dọc bờ hồ đều tràn ngập các loại liễu trúc và các loại hoa cỏ lạ, tạo nên một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp và thơ mộng. Dưới lòng hồ, chỉ có loài sen trắng được trồng, tạo nên một vẻ đẹp đơn giản, tinh tế và thăng hoa.

Hồ Tịnh Tâm là một điểm đến tuyệt vời cho những ai đam mê thiên nhiên và tìm kiếm sự thanh tịnh. Nơi đây không chỉ là một hồ nước yên bình với những đảo xinh đẹp và cảnh quan tuyệt đẹp, mà còn là một nơi để thực hành tịnh tâm và cảm nhận sự thanh tịnh của tâm hồn. Bước vào không gian của hồ Tịnh Tâm, bạn sẽ được hòa mình vào cảnh sắc thiên nhiên hoang sơ, tràn đầy sức sống và thanh tịnh.

Không chỉ là một khu vực du lịch mà hồ Tịnh Tâm còn có giá trị về tâm linh, được coi là một nguồn cảm hứng để tìm kiếm sự bình yên và tâm tịnh. Đây là nơi để ta đứng lại, ngắm nhìn cảnh sắc thiên nhiên đẹp tuyệt vời và đắm chìm trong suy nghĩ, để cảm nhận tình yêu và sự sống đang bao trùm quanh ta. Hồ Tịnh Tâm, một nơi để trở về với chính mình và tìm thấy bình an trong tâm hồn.

Hồ Tịnh Tâm là một trong những địa điểm kiến trúc cảnh quan tuyệt đẹp và đại diện cho nghệ thuật kiến trúc cảnh quan Việt Nam thế kỷ XIX. Với phong cách kiến trúc phức tạp và tinh tế, hòa quyện hoàn hảo với thiên nhiên, Hồ Tịnh Tâm đã trở thành một điểm đến hấp dẫn không thể bỏ qua khi đến với thành phố Huế. Không chỉ có vẻ đẹp tự nhiên của hồ, địa điểm này còn là nguồn cảm hứng cho rất nhiều tác phẩm văn học, bao gồm cả bài thơ nổi tiếng Tịnh Hồ Hạ Hứng, một trong 20 cảnh đẹp của đất Thần Kinh được vua Thiệu Trị ca ngợi.

Tuy nhiên, từ cuối thế kỷ XIX, các kiến trúc xung quanh Hồ Tịnh Tâm đã trở nên hư hỏng hoặc bị triệt để do thiếu điều kiện chăm sóc. Vòng tường gạch xung quanh hồ cũng đã bị phá để xây dựng một vòng tường thấp hơn vào năm 1946. Tuy nhiên, trong quá trình tu bổ đền Bồng Doanh, một ngôi đình bát giác nhỏ đã được xây dựng để tôn vinh Hồ Tịnh Tâm. Ngoài ra, một cây cầu bằng bê tông cũng đã được xây dựng để nối đảo Bồng Lai với đê Kim Oanh vào năm 1960. Các công trình này giúp bảo tồn và tôn vinh vẻ đẹp và giá trị lịch sử của Hồ Tịnh Tâm, đồng thời cũng cung cấp thêm một số lựa chọn du lịch cho khách tham quan đến Huế.

Hiện tại, Hồ Tịnh Tâm vẫn là một không gian rộng lớn rực rỡ, tạo cảm giác tươi mát và hấp dẫn, nằm đặt giữa trung tâm của Cố đô và trong lòng nhân dân thành phố Huế. Để đảm bảo cho di tích này được bảo tồn và giữ gìn tốt hơn, Hồ Tịnh Tâm đã được xếp hạng là di tích cấp Quốc gia, thuộc loại hình kiến trúc nghệ thuật, được đưa ra trong Quyết định số 99/2004/QĐ-BVHTT, ngày 15/12/2004 của Bộ Văn hóa Thông tin. Với sự hy vọng rằng Hồ Tịnh Tâm sẽ được bảo tồn và phát triển vượt bậc, để người dân và du khách có thể đến đây tham quan và trải nghiệm lịch sử tuyệt vời mà nơi đây mang lại.