Du lịch sáng tạo (Creative tourism) là loại hình du lịch khách hàng được tham quan, trải nghiệm, hoà mình vào địa điểm du lịch. Với loại hình du lịch này khách hàng sẽ tìm hiểu được rất sâu về văn hoá, rộng rãi về địa lý môi trường nơi đây. Lợi thế không chỉ dừng lại ở đó, du lịch sáng tạo còn cho thấy được sự đa dạng trong hoạt động trải nghiệm vì có thể khai thác phát huy hết được tất cả giá trị văn hoá vật thể hay phi vật thể. Từ đó giá trị địa phương nói riêng và quốc gia nói chung sẽ được nâng tầm nhờ vào chất lượng hoạt động trải nghiệm mà mô hình du lịch này mang lại. 

Tổng quan về Du lịch Sáng tạo

Du lịch sáng tạo nằm bên trong du lịch văn hoá nhưng không chỉ dừng lại ở quan sát thưởng ngoạn mà khách du lịch còn được hoà mình, tự miệng được giao tiếp, trò chuyện, tự tay tham gia trải nghiệm các hoạt động của địa phương, tự chân đặt lên những nơi mà người dân địa phương sinh sống. VD như vẽ tranh, điêu khắc, thêu dệt, nặn gốm, săn bắt, hái lượm, hát, múa, đóng kịch,…

Du lịch sáng tạo rất dễ bị hiểu nhầm thành du lịch homestay hay du lịch trải nghiệm. Về mặt hình thức thì du lịch sáng tạo giống với du lịch trải nghiệm. Cả hai loại hình du lịch đều đề cao tiêu chí tương tác của khách hàng trong chuyến đi. Khác biệt ở chỗ, du lịch trải nghiệm sẽ là tham gia hoạt động như ăn chung, ngủ chung, sinh hoạt chung, chơi chung với người dân địa phương. Còn du lịch sáng tạo sẽ quan tâm đến việc khách hàng học hỏi được những gì qua sinh hoạt chung như vậy. Nói đơn giản, du lịch trải nghiệm là tạo cho khách hàng sự thụ động còn du lịch sáng tạo là tạo cho họ sự chủ động tò mò tìm hiểu về những hoạt động phong tục tập quán nơi đây. Không những vậy, khách du lịch còn được hưởng thụ chính thành quả họ làm ra. Điều này mang đến cảm giác trải nghiệm rất cao, dường như họ quên mất mình là khách du lịch mà hoà nhập với cuộc sống bản địa. Họ sẽ tự tìm hiểu văn hoá đặc trưng trong quá trình sống ở đây, tạo lên những mối quan hệ với mọi người.

Giá trị của Du lịch Sáng tạo

Lợi ích to lớn nhất là bảo tồn và duy trì được những di sản văn hoá phi vật thể. Ví dụ như: đồ thủ công mỹ nghệ, âm nhạc, ẩm thực, ngôn ngữ, thiên nhiên, trò chơi, …. song song với sự tự hào của người dân địa phương thì phải là sự công nhận của bạn bè quốc tế là những người khách du lịch đến và trải nghiệm dưới hình thức du lịch sáng tạo để có thêm nguồn động lực duy trì và thúc đẩy sự phát triển của văn hoá phi vật thể đó. Du lịch là loại hình du lịch bền vững bởi cốt lõi của hình thức này là sự sáng tạo vô bờ của khách du lịch và người dân địa phương. Nếu như di tích lịch sử hay danh lam thắng cảnh có thể bị mai một bởi năm tháng, sau những lần trùng tu sửa khó có thể giữ được nguyên bản thì du lịch sáng tạo lại khai thác sự sáng tạo và tinh thần trải nghiệm của du khách cùng với những giá trị thực tế của người bản địa một nền tảng không thể bị mai một và đổi mới sáng tạo không ngừng

Du lịch sáng tạo mang tính đặc trực cực kỳ rõ rệt. Là loại hình du lịch khai thác mạnh vào sự sáng tạo nên không thể sao chép bất cứ tại điểm du lịch nào áp dụng vào điểm du lịch nào. Phát triển được du lịch sáng tạo, là điều mỗi quốc gia cần phải làm. Bởi sẽ làm giảm bớt sự tập trung của khách du lịch vào những địa điểm du lịch truyền thống. Khách du lịch cũng sẽ có trải nghiệm trọn vẹn hơn về địa điểm mình đặt chân đến nếu như mật độ đông đúc ở đó ở mức vừa phải không quá đông đúc. 

Mô hình Du lịch Sáng tạo trên thế giới

Porto Alegre là một trong những thành phố văn hóa sôi động, nằm ở phía Nam Brazil. “Porto Alegre Creative Tourism” là chương trình được chính quyền địa phương tổ chức cho du khách tham gia các khóa học ngắn, các hội thảo và nhiều hoạt động khác nhằm truyền tải nghệ thuật – văn hóa gaucho tại địa phương. Hoạt động du lịch sáng tạo ở đây cũng thúc đẩy nhiều doanh nghiệp tham gia vào việc phát triển, đổi mới, và sáng tạo hoạt động du lịch của thành phố này.

Loulé là một vùng đất nổi danh với đồ mỹ nghệ thủ công tại Bồ Đào Nha. Nơi đây có truyền thống từ rất lâu đời trong hoạt động làm gốm, làm giày, chế tác kim loại,… “Loulé Criativo” là một sáng kiến của chính quyền địa phương nhằm nâng cao và quảng bá bản sắc của vùng đất này qua việc hỗ trợ các nghệ nhân địa phương và tổ chức nhiều hoạt động, chương trình nghệ thuật cho du khách trải nghiệm.  

Du lịch Sáng tạo ở Việt Nam

Việt Nam có nhiều lý do và cơ hội để phát triển du lịch sáng tạo nhờ tài nguyên du lịch đa dạng và phong phú với các giá trị văn hóa truyền thống đặc sắc, ẩm thực hấp dẫn, thắng cảnh thiên nhiên tuyệt đẹp. Bên cạnh đó, cơ sở hạ tầng du lịch và công nghệ thông tin phát triển nhanh chóng cũng giúp cho du khách dễ dàng tiếp cận với những xu hướng mới của xã hội.

Việc phát triển du lịch sáng tạo tại Việt Nam góp phần làm đa dạng và nâng cao chất lượng cho hệ thống du lịch, tăng khả năng cạnh tranh với nền du lịch khác; bảo tồn giá trị văn hóa, thu hút cộng đồng tham gia phát triển du lịch; phát triển thương hiệu du lịch, thu hút khách du lịch thông qua hiệu ứng của mạng xã hội.

Những hình thức du lịch sáng tạo hiện đang phát triển tại Việt Nam như: du lịch thiện nguyện, du lịch bảo vệ môi trường, du lịch nông nghiệp, du lịch tham quan phim trường – nông thôn, âm nhạc đường phố, tham quan Nhà hát lớn Hà Nội và nghe hòa nhạc, tham quan phố đi bộ tìm hiểu văn hóa…

Sự tăng trưởng của du lịch đã và đang đòi hỏi ngành du lịch nước nhà không ngừng cải thiện, đổi mới sản phẩm và dịch vụ để có thể đáp ứng được nhu cầu của khách hàng muốn được khám phá và trải nghiệm trực tiếp các giá trị văn hóa, sản phẩm du lịch tại điểm đến. Đây cũng là cơ sở để du lịch sáng tạo được nhà quản lý du lịch, các chuyên gia nghiên cứu, doanh nghiệp kinh doanh du lịch nhìn nhận như một loại hình, sản phẩm du lịch mới nhằm tung ra những sản phẩm đáp ứng nhu cầu của khách du lịch.

Theo đó, các hình thức sinh hoạt, công cụ sản xuất trong đời sống, lao động văn hóa tinh thần của dân cư các làng nghề truyền thống sẽ được khách du lịch tự tham gia trải nghiệm để khám phá và tích lũy kiến thức, sự hiểu biết cho riêng họ. Đặc biệt là khách quốc tế, sau khi được trải nghiệm loại hình du lịch sáng tạo họ đã đánh giá cao và mong muốn quay trở lại Việt Nam để tham gia thêm những mô hình du lịch sáng tạo ở những vùng đất khác. Đây chính là đặc trưng của loại hình du lịch này bởi sự tương tác giữa khách du lịch với người dân đã có sự liên kết và tác động lẫn nhau thông qua quá trình trải nghiệm và gắn kết của riêng họ

Lợi ích của du lịch sáng tạo không chỉ dừng lại ở việc góp phần làm đa dạng hình thức, phong phú sản phẩm mà còn góp phần vào việc bảo tồn phát huy các giá trị văn hoá truyền thống, nâng cao ý thức trách nhiệm của cộng đồng vào việc bảo tồn giữ gìn những điều thuộc về văn hoá. Đáng nói, du lịch sáng tạo còn rất dễ quảng bá hình ảnh và phát triển thương hiệu vì sự độc nhất độc đáo của mỗi vùng đất mang lại luồng gió mới trên mạng xã hội tiktok, facebook, instagram,… Những đặc điểm trên cho thấy du lịch sáng tạo là một sự lựa chọn để phát triển ở cả địa phương hay quốc gia.

Du lịch sáng tạo không hề bị phụ thuộc vào tính mùa vụ, mà chính giá trị văn hoá của địa phương đó mới là nền tảng chính của du lịch sáng tạo.  Đây là sản phẩm tương đối bền vững không đòi hỏi gì về cơ sở vật chất, mọi thứ đều gắn liền với truyền thống nguyên bản không như những hình thức khác. 

Du lịch sáng tạo đang được các chuyên gia nhận định có thể khắc phục điểm yếu của du lịch Việt Nam: 

Đầu tiên, không hề bị phụ thuộc vào mùa vụ. Du khách có thể đến bất cứ vào lúc nào đêt trải nghiệm cuộc sống của người dân địa phương. Cái hay ở chỗ mỗi mùa lại là một trải nghiệm khác nhau, không hề mất đi cốt lõi của văn hoá. Nói gần vào tình trạng khí hậu ở việt nam hai mùa phân biệt rõ rệt, nhiều khi rất cực đoan. Nhưng thậm chí, khí hậu càng biến động mạnh loại hình du lịch sáng tạo lại càng thêm hấp dẫn với những trải nghiệm có một không hai. Đây có thể nói là tính đột phá trong du lịch

Thứ hai, du lịch sáng tạo khai thác mạnh mẽ vào đặc trưng của mỗi vùng đất. Phong cảnh, khí hậu, con người, văn hoá, vì thế không bị ảnh hưởng quá nhiều về sự cạnh tranh vốn đầu tư. Không nói cũng có thể biết đây là điểm yếu của du lịch nước nhà, đặc biệt một số địa phương..

Cuối cùng, với tính chất phát triển đô thị không đồng đều ở đất nước ta. Trong khi nước ta có tới 54 dân tộc anh em, đây là điểm mạnh trong điểm yếu của chúng ta về sự đa dạng phong phú văn hoá dân tộc. Điều này sẽ giúp giảm sự tập trung vào các trọng thành phố trọng điểm du lịch như Hà Nội, Đà Nẵng, Huế, HCM, … Làm phân bố đều không gian cho khách du lịch từ đó có thể gián tiếp bảo tồn được di tích văn hoá và văn hoá phi vật thể nước nhà