Đi một vòng trời Tây Bắc, du khách sẽ bắt gặp hàng ngàn cọn nước bên suối, đây không chỉ là nét đẹp văn hóa mà còn là dấu vết của tập quán canh tác đặc trưng của người vùng cao. Du khách không chỉ bị thu hút bởi cảnh sắc thiên nhiên hùng vĩ, núi rừng trùng điệp, mà còn có những cọn nước Nà Khương bên dòng Nậm Mu trong xanh chảy quanh những cánh đồng lúa xanh tốt của đồng bào dân tộc Thái. Cọn nước Nà Khương ở Bản Bo là địa điểm du lịch Lai Châu mà du khách không nên bỏ qua!

Cọn nước Nà Khương

Cọn nước khổng lồ ở bản Nà Khương, huyện Tam Đường, tỉnh Lai Châu, cách thành phố Lai Châu khoảng 30km về phía Đông Nam. Cánh đồng bản Nà Khương, xã Bản Bo nằm cao hơn con suối Nậm Mu nên đồng bào Thái nơi đây đã làm cọn nước để lấy nước từ suối về phục vụ tưới tiêu. Những cọn nước này hoạt động suốt ngày đêm đưa nước ngọt về cho những cánh đồng lúa tươi tốt bên sông Nậm Mu.

Được chế tạo bởi bàn tay khéo léo của người dân tộc Thái bản địa, những chiếc cọn nước hình bánh xe kết hợp cùng cảnh quan kỳ vĩ đã tạo nên điểm tham quan, check in độc đáo, hoang sơ giữa núi rừng Tây bắc. Vượt xa khỏi mục đích ban đầu, là một nông cụ đơn giản, ngày nay, cọn nước Nà Khương chính là công cụ hỗ trợ bà con phát triển du lịch bền vững.

Công đoạn tạo nên cọn nước Nà Khương

Cọn nước là công cụ nông nghiệp thiết yếu giúp đưa nước từ các con sông hoặc suối thấp hơn lên các cánh đồng cao. Chính những cọn nước này tạo nên một hình ảnh đẹp và thơ mộng của cánh đồng bản Nà Khương, xã Bản Bo cho du khách chiêm ngưỡng. Không chỉ tô điểm cho xóm làng miền núi đây còn là sự sáng tạo của cư dân địa phương. 

Cọn nước được làm từ những vật liệu tự nhiên đơn giản như tre, nứa, vầu, gỗ, mây và được chế tạo bởi bàn tay khéo léo của người dân tộc Thái trong bản. Quá trình để làm ra mỗi chiếc cọn nước rất kỳ công, những công đoạn, bí quyết được các thế hệ nối truyền từ đời này qua đời khác. Một chiếc cọn nước Nà Khương gồm: phần trục quay và guồng. Để xác định số lượng của các nan cọn và độ dài tương ứng còn phải tùy thuộc vào kích thước cọn nước để đo đạc được chính xác. Nan cọn được nối khéo léo với trục quay tạo thành một khung quay vững chắc, trên thân trục được đục các lỗ tương ứng với số lượng và kích cỡ nan sao cho khi bỏ vào vừa khít, rồi người dân sẽ cố định chúng bằng những sợi dây dẻo dai như dây mây, dây rừng cây rừng. 

Tiếp đó là đến việc đặt các cánh quạt đan xung quanh vành khung cọn, người dân sẽ đặt các cánh quạt đan được làm từ phên tre giúp cản nước để tạo lực đẩy cho guồng quay xoay. Họ sẽ lựa chọn những cây vầu đã già dẻo dai để cố định vòng ngoài cho cọn nước chắc chắn không bị xô lệch khi quay, công đoạn cuối cùng là liên kết các gầu múc nước bằng ống tre lên vòng xoay. Lực đẩy của dòng nước khiến guồng quay xoay chuyển quay tròn liên tục để gầu múc nước. Mỗi gầu nước khi lên đến tầm cao nhất định thì chúng bắt đầu dốc nước đổ vào các ống dẫn làm bằng ống tre đưa nước tưới đến cho những thửa ruộng bậc thang xung quanh.

Những cọn nước xoay tròn không khác gì những chiếc bánh xe khổng lồ đang di chuyển, kết hợp với những cơn gió Tây Bắc tạo ra âm thanh như tiếng sáo làm say lòng người đến đây. Trong khung cảnh bao la của ruộng đồng và đồi núi xung quanh xuất hiện những cọn nước đang xoay tròn như một điểm nhấn cuốn hút tô điểm bức tranh thêm phần sinh động trong giai điệu tuyệt vời của thác đổ tuyệt đẹp. 

Đa dạng trải nghiệm với cọn nước Nà Khương

Sau một chuyến đi dài tham quan, trải nghiệm vẻ đẹp núi rừng Tây Bắc, du khách hãy nghỉ chân thư giãn ở đây và cùng thưởng thức đa dạng món ăn địa phương đặc sắc, thả  mình vào không gian trong lành, thoáng đãng của khung cảnh thiên nhiên. Hiện nay, theo những người dân địa phương đã có 25 cọn nước nối đuôi nhau chạy dọc theo sông Nậm Mu. Những cọn nước không phát ra tiếng ầm ầm như máy móc ồn ào, không tốn kém nhiên liệu cũng như điện năng như máy bơm công nghiệp, cọn nước chính là những bánh xe khổng lồ tự nhiên chậm rãi làm việc chăm chỉ hết đêm này sang ngày khác không mệt mỏi như “động cơ vĩnh cửu”. 

Đến bản Nà Khương, không chiêm ngưỡng vẽ đẹp sáng tạo của những chiếc guồng nước làm bằng tre mà du khách còn có thể thuê trang phục để check in xịn xò bên các guồng nước, tham gia câu cá, tự tay nướng cá và thưởng thức món cá nướng ngay bên bờ sông Nậm Mu.

Không còn đơn thuần chỉ là một công cụ phục vụ thủy lợi, cọn nước Nà Khương còn là một biểu tượng cho bản sắc văn hóa độc đáo, cũng là dấu ấn lịch sử của một nền văn minh lúa nước lâu đời của nền văn hóa các dân tộc. Gắn với đời sống nhiều thế hệ của đồng bào dân tộc miền núi phía Bắc, chứa biết bao tâm huyết và trí tuệ dân bản, nên việc bảo tồn những cọn nước cũng là gìn giữ giá trị tinh thần dân tộc, lối sống gần gũi, giản dị với thiên nhiên của đồng bào nơi đây.