Trên đỉnh Yên Tử (Quảng Ninh), đoạn từ chùa Vân Tiêu đi lên chùa Đồng có một pho tượng đá mình bám đầy rong rêu, mặt hướng về phía tây. Tương truyền, đây chính là tượng An Kỳ Sinh, một vị đạo sĩ nổi tiếng dưới thời Tần Thủy Hoàng ở Trung Quốc, từng qua đỉnh Yên Tử tìm cây thuốc để luyện linh đan. Sự thật về tượng đá này, đến nay vẫn còn trong bí ẩn.

Tượng An Kỳ Sinh đứng trên một khoảng đất khá rộng, cách tháp 7 tầng mới (điểm dừng chân cuối cùng của tuyến cáp treo Hoa Yên - Yên Tử) khoảng 200m. Đây cũng chính là đoạn cao nhất trong dãy Yên Tử, nơi được mệnh danh là “non thiêng đệ nhất danh thắng”.

Tượng đá hình đạo sĩ

Là tượng đá xanh nguyên khối, lại đứng giữa đất trời hàng nghìn năm, tượng An Kỳ Sinh đã bám đầy rong rêu. Thoạt nhìn, tượng như một khối đá tự nhiên, na ná giống dáng một vị sư nào đó khoác áo chùng thâm, hai tay lần tràng hạt, mặt hướng về phía tây như hướng về đất Phật.

Không ai biết “nhà sư” đó đứng như thế từ bao giờ, chỉ biết là rõ ràng đang nhìn ngó thanh thản giữa đất trời. Quan sát kỹ, thấy tượng đứng trên một khối đá hình nấm, dưới chân cố định bằng xi măng. Trước mặt tượng có xây một bệ thờ 3 bậc, cũng bằng xi măng. Bậc trên cùng của bệ thờ đặt một bát hương bằng đá, có nhiều họa tiết hoa văn rất cổ, hai bậc giữa và cuối cũng bám đầy rong rêu, bị bào mòn bởi thời gian. Bên phải tượng còn có một bệ thờ nhỏ nữa, vẫn đắp bằng xi măng. Không ai biết đích xác đó là bệ thờ ai, chỉ nghe tương truyền là thờ một trong 2 vị đệ tử của đạo sĩ An Kỳ Sinh, từng theo ông học đạo trên vùng núi Yên Tử này. Bên trái tượng có một tấm biển bằng xi măng nữa,cắm trên một cột bê tông hình chữ nhật, khắc chữ lõm phết sơn vàng: “Tượng An Kỳ Sinh – di tích có giá trị, đã được xếp hạng bảo vệ, nghiêm cấm mọi hành vi xâm phạm”.

Theo PGS Nguyễn Duy Hinh, người mà hồi sung sức đã từng bỏ rất nhiều tâm sức và thời gian để nghiên cứu về nhân vật An Kỳ Sinh và pho tượng đá kỳ lạ này, trước đây, khu di tích là cả một quần thể gồm một tượng đá đứng và 2 ngôi mộ hình chữ nhật có núm nhô lên như hình hoa sen, đắp cao khoảng hơn 10cm. Xung quanh có kè đá che chắn khá kiên cố. Nhiều người dân ở đây cho biết, đó chính là tượng An Kỳ Sinh và 2 ngôi mộ của 2 người học trò từng theo ông học đạo. Tượng có hình dạng giống người nhưng không phải là đá tự nhiên mà là do con người dựng. Chính vì thế, dưới chân tượng mới có nhiều khối đá lớn làm thành bệ để giữ cho tượng không bị đổ. Phần ngực tượng có một khung hình chữ nhật khắc lõm và một số vết khắc chữ Hán, qua năm tháng đã bị mờ. Theo phỏng đoán của PGS Hinh, có thể là ngày xưa khi đặt tượng, người ta đã khắc tên An Kỳ Sinh lên đó như một cách “yểm tâm tượng” thường thấy trong dân gian. Đó cũng chính là dấu vết gia công của người đời sau. Gần tượng, ngày xưa còn có động Dược am và Thung am (am thuốc và am luyện thuốc), tương truyền là nơi An Kỳ Sinh và các học trò luyện thuốc trường sinh.

Thoạt nhìn, tượng như một khối đá tự nhiên, na ná giống dáng một vị sư nào đó khoác áo chùng thâm.

An Kỳ Sinh từng đặt chân đến Yên Tử?

Có người từng đưa ra giả thiết: An Kỳ Sinh không phải là đạo sĩ mà là một vị thiền sư, sau khi đi truyền đạo đến Yên Tử, thấy cảnh sắc nơi đây hùng vĩ liền dừng chân lập am hành đạo. Chính vì thế, người ta lấy tên ông để đặt tên cho cả dãy Yên Tử này (Theo An Nam Chí của Cao Hùng Trưng, núi Yên Tử ban đầu có tên là Tượng Đầu Sơn, và “Yên Tử” chính là “Bậc thầy họ Yên” theo nghĩa của “Tử” như Khổng Tử, Mạnh Tử, Lão Tử).

Còn theo PGS Nguyễn Duy Hinh, ông đã từng tìm hiểu rất nhiều sách vở và tài liệu cổ của Việt Nam lẫn Trung Hoa để lần tìm dấu vết của An Kỳ Sinh, một nhân vật có hành tung khá ly kỳ. Lịch triều hiến chương loại chí của nhà sử học Phan Huy Chú có dẫn bài thơ Thủy văn tùy bút của Phật hoàng Trần Nhân Tông. Bài có nhắc đến An Kỳ Sinh như một vị tiên từng tu luyện linh đan trên đỉnh Yên Tử.

Như vậy, ngay từ thời Trần, trên núi Yên Tử đã có di tích về An Kỳ Sinh, đó là một bằng chứng có thể tin tưởng được và cũng có nghĩa, pho tượng này đã có tuổi đời khá lâu trước đó. Về nguồn gốc của vị đạo sĩ, PGS Hinh cho biết theo Liệt tiên truyện của Trung Quốc, An (hay Yên) Kỳ Sinh là người làng Phụ Hương, Lang Gia (huyện Chư Thành, tỉnh Sơn Đông ngày nay), chuyên bán thuốc ven biển Đông Hải, người bấy giờ quen gọi là Thiên Tuế Ông. Tần Thủy Hoàng có lần đi tuần phương Đông, đã từng nói chuyện với ông rồi tặng ông ngọc bích. Không hiểu sao sau đó, ông bỏ số quà tặng quý giá này trong đình Phụ Hương, rồi để lại một bức thư, một đôi giày bằng ngọc để báo đáp và dặn Tần Thủy Hoàng là mấy năm sau hãy đến tìm ông ở núi Bồng Lai. Theo lời dặn, đến hẹn, Tần Thủy Hoàng sai Từ Phúc, Lô Sinh đem mấy trăm người ra biển tìm ông nhưng chưa đến núi Bồng Lai thì tàu gặp bão nên phải quay về.

Sau, Tần Thủy Hoàng cho lập hơn 10 chỗ thờ ông ở đình Phụ Hương và ven biển Đông Hải. Nhà Tần mất, ông đến ở cùng người bạn thân là Khoái Thông. Vua đời sau từng mời ông ra làm quan, ông bèn đi nơi khác, rồi không biết chết ở đâu. Trong một số thư tịch và sử liệu khác của Trung Hoa còn có thêm chi tiết, An Kỳ Sinh đã từng tìm được cây thạch xương bồ để cứu nhiều người qua cơn thập tử nhất sinh và cũng chính nhờ uống loại cây kỳ diệu này mà chính mình trở nên trường sinh.

Đại Nam nhất thống chí của Việt Nam cũng từng nhắc đến loại cây thạch xương bồ này (tương truyền là một loại kỳ dược, có thể chữa nhiều bệnh) mọc khá nhiều trên đỉnh núi ở các vùng Sơn Tây (Hà Tây), Tam Dương và Lập Thạch (thuộc Quảng Ninh và Phú Thọ ngày nay). Như vậy, khả năng An Kỳ Sinh từng tìm đến Yên Tử để tìm cây thạch xương bồ cứu người hoặc luyện linh đan, sau đó ở lại đây tu luyện là có thể. Thêm vào đó, dưới thời Tần - Hán, con đường giao thương giữa Giao Châu với các miền ven biển Đông Hải khá thuận lợi. Những di tích khảo cổ học thời Ân Thương ở Quảng Đông và Việt Nam đã chứng tỏ mối quan hệ giữa 2 nước.

Rừng núi Yên Tử có nhiều thảo dược quý, có Thần sa,  Đan sa, người dân thường lên đây lấy thuốc để chữa bệnh. Truyền thuyết kể rằng: vào thế kỷ thứ III  trước công nguyên, ở phương Bắc có một đạo sỹ tên là An Kỳ Sinh đã đến đây tu pháp đạo tiên. Ngài hái lượm cỏ cây thảo dược luyện Đan sa, Thần sa thành thuốc trường sinh và ban pháp dược chữa bệnh cứu người.

Tượng An Kỳ Sinh

Người đời tỏ lòng tôn kính gọi ông là  An Tử (nghĩa là Thầy An) và gọi núi này là An Tử Sơn (nghĩa là Núi Thầy An). Sau này, để tránh gọi tên húy của Ngài, nhân dân đổi tên gọi núi “ An Tử “ thành “ Yên Tử “ và dựng tượng Ngài để thờ cúng. Tượng An Kỳ Sinh là một tảng đá tự nhiên giống hình người đứng đang ngửa mặt lên Trời, chắp tay bái niệm:

“Đá thiêng thấp thoáng dáng người;

Trầm tư đứng giữa đất trời mênh mông;

Bốn mùa xuân hạ thu đông;

Gửi trong yên lặng nỗi lòng trần gian;

Trúc reo trước gió đại ngàn;

Bao nhiêu câu hỏi mênh mang giữa đời;

Đâu là đá đã hóa người;

Đâu người hóa đá luân hồi trong ta”

                                     (Thơ Vũ Xuân Hồng)

Nguồn: Kim Ninh (Công lý và xã hội)