Miếu bà Phi Yến ở Côn Đảo

Đôi nét về An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến)

Vị trí của An Sơn Miếu (Miếu bà Phi Yến)

Nằm cách trung tâm thị trấn Côn Đảo khoảng 2km về phía Tây Nam, miếu bà Phi Yến gần với những điểm tham quan nổi tiếng như bãi Đất Dốc, bãi An Hải, bảo tàng Côn Đảo… Ngôi miếu này được người dân địa phương xây dựng vào năm 1785. Đến năm 1861 nó bị bỏ hoang do thực dân pháp chiếm đóng đảo và dân cư dời vào đất liền. Sau đó vào năm 1958, nhân dân trên đảo đã cho cải tạo, xây dựng lại An Sơn Miếu khang trang hơn và thờ phụng cho đến ngày nay.

Kiến trúc An Sơn Miếu - Miếu bà Phi Yến

An Sơn Miếu miếu bà Phi Yến có diện tích lên tới 4.200m2 theo hình chữ Nhất. Phía bên ngoài của ngôi miếu có một tấm bia đá lớn ghi lại câu chuyện về tình mẫu tử giữa bà Phi Yến với Hoàng tử Cải. Hai người này đã giúp đỡ cuộc sống của người dân địa phương nơi đây rất nhiều.

Khuôn viên của ngôi miếu được trồng rất nhiều cây xanh, ngôi miếu nằm giữa khu vườn xanh tươi và rậm rạp. Đặc biệt tại đây còn được trồng rất nhiều những cây thị có tuổi đời tới hàng trăm năm tuổi nên đến mùa cây thị ra hoa rồi kết quả là cả An Sơn Miếu Côn Đảo lại chìm trong những mùi hương của loại quả này rất nhẹ nhàng và vấn vương.

Để vào miếu du khách sẽ đi qua khoảng sân được lát xi măng rộng rãi, sau đó du khách sẽ bắt gặp một hồ nước hình tròn được xây bằng xi măng. Giữa hồ nước là một hòn non bộ có hình dạng mô phỏng lại hang đá nơi bà Phi Yến từng bị vua Nguyễn Ánh giam cầm sau khi khuyên ngăn Nguyễn Ánh nhờ sức thực dân Pháp. Bước qua hồ nước nhỏ này sẽ là một bàn thờ quanh năm nghi ngút khói hương, đối diện có dựng một cột cờ treo loại cờ ngũ sắc theo quan niệm âm dương ngũ hành. 

Bên ngoài chính điện của An Sơn Miếu Côn Đảo được đặt nhiều ghế đá để khách du lịch tới tham quan có thể làm chỗ dừng chân, nghỉ ngơi ngắm cảnh. Giữa sân có đặt một lư hương lớn để du khách có thể thắp nhang cầu nguyện xin được bình an và may mắn. Kiến trúc tại ngôi miếu này mang đậm phong cách đền chùa truyền thống ở Việt Nam với mái ngói và ba cổng ra vào, cổng chính giữa có một tấm hoành phi ghi ba chữ tiếng Hán, có ý nghĩa là “An Sơn Miếu”.

Bên trong chính điện có đặt một bức tượng của thứ phi Hoàng Phi Yến, ngoài ra trong điện còn thờ đô đốc Ngọc Lân và các vị thần theo quan niệm Phật giáo. Kiến trúc bên trong của An Sơn Miếu Côn Đảo khá đơn giản, với bầu không gian tĩnh lặng, linh thiêng với những bức hoành phi chạm khắc tỉ mỉ, quanh năm trong miếu này nghi ngút khói hương. Đồ lễ mỗi ngày thường là trái cây và hoa, vào các dịp rằm, mùng 1 đầu tháng, lễ tết thì du khách và người thăm viếng thường sẽ dâng thêm cả các loại đồ chay khác.

Truyền thuyết về bà Phi Yến

An Sơn Miếu hay miếu bà Phi Yến Côn Đảo được người dân Côn Đảo xây dựng xuất phát từ câu chuyện truyền thuyết về thứ phi Hoàng Phi Yến, vợ của vua Nguyễn Ánh. Tương truyền, vào năm 1783, vua Nguyễn Ánh đã đưa vợ con, gia đình và binh lính tháo chạy ra Côn Đảo sau khi bị quân Tây Sơn truy sát. Tại đây, Nguyễn Ánh đã viết thư cầu viện quân Pháp để nhằm mục đích xin viện trợ chống lại quân Tây Sơn, ngoài ra ông còn có ý định gửi con trai là hoàng tử Cải sang làm con tin. 

Trước cảnh ấy, thứ phi Hoàng Phi Yến đã hết sức can ngăn Nguyễn Ánh vì theo suy nghĩ của bà, chuyện quân Tây Sơn chỉ là chuyện “trong nhà”, đây là nội chiến quốc gia, theo bà thì không nên nhờ đến ngoại bang can thiệp. Bởi vì ngay cả khi quân Pháp hỗ trợ vua Nguyễn Ánh đánh thắng lại quân Tây Sơn thì chiến thắng này cũng không vẻ vang mà về sau còn phát sinh rất nhiều vấn đề chủ quyền khác rất rối rắm. Ý kiến này của bà Phi Yến đã khiến vua Nguyễn Ánh tức giận, ông cho rằng bà thông đồng với địch nên đã ra lệnh ban tội chết cho bà.

Tuy nhiên nhờ quan đô đốc Ngọc Lân can gián với lí do rằng hoàng tử Hội An, hay hoàng tử Cải là con trai của thứ phi và nhà vua còn quá nhỏ, nếu mất mẹ thì hoàng tử sẽ rất thiệt thòi nên nhà vua đã rút lại lệnh xử tử, nhưng lại vẫn quyết định đày bà Phi Yến vào trong một hang đá sâu trong núi, ngày nay nơi giam cầm bà còn được gọi là Hòn Bà Côn Đảo, Nguyễn Ánh sai người chỉ để lại một ít bánh nếp và một chum nước rồi lấp kín cửa hang bằng đá lớn. Ngay sau đó thì quân Tây Sơn đánh ra tới Côn Đảo, Nguyễn Ánh đã quyết định bỏ lại thứ phi, và cùng tùy tùng trốn chạy ra đảo Phú Quốc.

Thế nhưng sau khi lên thuyền, hoàng tử Hội An vì không thấy mẹ đâu nên đã khóc lóc, xin vua cha tha cho mẹ và đưa mẹ đi cùng, nếu không sẽ chết cùng mẹ. Trong lúc tức giận và lo sợ kẻ thù đuổi đến, Nguyễn Ánh đã tàn nhẫn ném con trai mình xuống biển, thi hài của hoàng tử Cải xấu số dạt vào bãi san hô và được người dân làng Cỏ Ống chôn cất, dựng đền thờ tại khu rừng bên Bãi Đầm Trầu Côn Đảo. Nay được gọi là miếu cậu Hoàng Tử Cải, cũng là một trong những ngôi miếu linh thiêng được nhiều du khách và người dân ghé thăm.

Sau đó, bà Phi Yến được dân làng giải cứu thoát khỏi hang đá, và họ đã cho bà biết sự tình về hoàng tử. Trước tấm lòng thương con và nỗi đau đớn của thứ phi, mọi người đã giúp bà dựng một ngôi nhà nhỏ ngay bên mộ hoàng tử để bà hương hỏa cho con trai. Tên tục của bà Phi Yến là Lê Thị Dăm, còn tên riêng của hoàng tử Hội An là Cải nên người dân Côn Đảo từ đó mới có câu ca: "Gió đưa cây Cải về trời / Rau Răm ở lại chịu đời đắng cay".

Đến rằm tháng bảy năm 1785, bên làng An Hải có cuộc đàn chay lớn nên đã đưa kiệu qua làng Cỏ Ống, rước thỉnh thứ phi Phi Yến qua tham dự để ban phước thiện cho người dân. Năm ấy bà mới 24 tuổi, nhan sắc của thứ phi Phi Yến trẻ trung lay động lòng người nên đã khiến tên đồ tể tên Biện Thi nổi lòng tà dục đen tối. Đêm đến, Biện Thi lén chui vào phòng bà Phi Yến với ý định dở trò đồi bại, thế nhưng vừa chạm vào tay bà Phi Yến thì bà đã giật mình tỉnh dậy và truy hô dân làng. Thế nhưng, vì cảm thấy xấu hổ và tủi nhục, bà Phi Yến đã chặt đi cánh tay bị tên đồ tể chạm vào, rồi sau đó tự vẫn vì cảm thấy bản thân mình đã không còn trong sạch. 

Đau lòng trước sự ra đi của bà, người dân làng An Hải và Cỏ Ống đã cùng nhau cho xử tử tên đồ tể Biện Thi rồi lập nên An Sơn Miếu tại Côn Đảo để thờ phụng và hương khói cho thứ phi Phi Yến cùng hoàng tử Cải. Sau đó, theo những người dân sinh sống tại đây thì bà Phi Yến và hoàng tử Cải đã nhiều lần hiển linh để giúp đỡ người dân Côn Đảo, mách cho người dân biết điềm lành, điềm dữ sắp đến. Thế nên, hai ngôi miếu này đã trở thành một phần quan trọng trong tín ngưỡng và đức tin của người dân Côn Đảo, dù bị tàn phá khi thực dân Pháp xâm lược nhưng sau đó vẫn được cho xây dựng lại khang trang hơn.

Ngày 25/10/2005 An Sơn Miếu Côn Đảo đã được Ủy ban nhân dân tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu xếp hạng là di tích cấp tỉnh,được quan tâm, trùng tu và tôn tạo để giữ gìn văn hóa, lịch sử của hòn đảo Côn Đảo này.

Những lưu ý khi đến An Sơn Miếu

Vì An Sơn Miếu là một địa điểm du lịch tâm linh nên khi đến đây du khách cần phải lưu ý về việc chọn trang phục sao cho lịch sự, kín đáo. Trong quá trình tham quan, thăm viếng miếu, du khách cũng phải chú ý giữ trật tự, không nói cười đùa giỡn lớn tiếng, không hút thuốc hay ngắt cây bẻ cành. Không làm ảnh hưởng đến bầu không khí tôn nghiêm, linh thiêng tại miếu. Ngoài ra, du khách cũng không được mang đồ ăn thức uống đi vào khuôn viên miếu, đặc biệt là du khách không xả rác bừa bãi, khi tới thăm viếng miếu thì du khách nên chuẩn bị lễ lạt, mang theo nhang và hộp quẹt để dâng hương, cầu nguyện bình an,  may mắn.

Ngôi miếu đã trở thành một điểm đến tâm linh quan trọng và có sức ảnh hưởng đối với đời sống văn hóa của người dân địa phương vậy nên nếu có dịp đến chơi, du lịch Côn Đảo thì du khách nhất định không thể bỏ lỡ thăm viếng địa điểm này. Vietsense Travel chúc quý khách có một cuộc hành trình trọn vẹn, nhiều kỉ niệm đáng nhớ với Côn Đảo.