Ngọ Môn là một di tích kiến trúc quan trọng của triều Nguyễn, được xây dựng vào năm Minh Mạng 14 (1833) như một phần trong qui hoạch tái cấu trúc toàn bộ Hoàng thành. Trước đó, tại vị trí này đã có Nam Khuyết Đài được xây dựng vào thời kỳ của vua Gia Long. Ngọ Môn là cổng chính phía nam của Hoàng thành, là chiếc cổng lớn nhất trong bốn cổng của khu vực này.

Về mặt ý nghĩa, tên gọi Ngọ Môn xuất phát từ phong thủy phương Đông, với ý nghĩa là chiếc cổng được xây dựng hướng về phía Ngọ. Tuy nhiên, thực tế hướng của Ngọ Môn và toàn bộ Kinh thành Huế là hướng Tây Bắc - Đông Nam, nhưng vẫn được xem là hướng Nam để thể hiện sự cai trị thiên hạ của bậc vua Chúa.

Ngọ Môn gồm hai phần chính là đài - cổng và lầu Ngũ Phụng. Đài - cổng được xây dựng với kiến trúc truyền thống của người Việt, với nhiều chi tiết tinh xảo và đẹp mắt. Lầu Ngũ Phụng có chức năng là nơi tiếp đón khách quý và tổ chức các sự kiện quan trọng của triều đình. Với vẻ đẹp lịch sử và kiến trúc đặc sắc, Ngọ Môn là một trong những địa điểm du lịch hấp dẫn của thành phố Huế.

- Phần đài và cổng của nó được thiết kế dưới dạng hình chữ U vuông góc, với đáy dài 57,77m và cạnh bên dài 27,06m. Đài được xây dựng bằng việc kết hợp gạch đá với các thanh dầm chịu lực làm bằng đồng thau. Chiều cao của đài gần 5m, với diện tích chiếm đất hơn 1.560m2 (bao gồm cả phần trong lòng chữ U). Thân đài được trang trí với 5 lối đi, trong đó lối chính giữa là Ngọ Môn, chỉ dành cho vua đi. Hai lối bên là Tả Giáp Môn và Hữu Giáp Môn là nơi dành cho quan văn và võ sử dụng theo cùng trong đoàn Ngự đạo. Hai lối đi bên ngoài cùng nằm ở hai cánh chữ U là Tả Dịch Môn và Hữu Dịch Môn dành cho binh lính và voi ngựa theo hầu. Kiểu kiến trúc của 5 cổng là "ba cửa thẳng, hai cửa quanh", giống với kiểu "minh tam ám ngũ" (nhìn rõ 3, thực ra trong lòng là 5) của Ngọ Môn ở Bắc Kinh.

- Lầu Ngũ Phụng nằm ở phía trên đài - cổng và được tôn cao bởi hệ thống nền cao 1,15m chạy suốt thân đài hình chữ U. Với hai tầng và kết cấu bộ khung bằng gỗ lim, lầu có tổng cộng 100 cây cột, với mái tầng dưới nối liền nhau, chạy vòng quanh để che cho phần hồi lang. Mái tầng trên chia thành 9 bộ, trang trí với nhiều hình chim phụng ở phần bờ nóc, bờ quyết, tạo nên vẻ nhẹ nhàng, thanh thoát cho tòa lầu. Bộ mái chính giữa được lợp ngói ống màu vàng, còn 8 bộ khác được lợp ngói ống màu xanh.

Ngọ Môn Quan, với hai câu thơ "Ngọ Môn năm cửa chín lầu, một lầu vàng, tám lầu xanh, ba cửa thẳng, hai cửa quanh", cũng là một công trình kiến trúc đáng chú ý của cung đình Huế. Kiến trúc của Ngọ Môn có những kết cấu tương tự Thiên An môn ở Bắc Kinh, tuy nhiên vẫn thể hiện rõ những nét kiến trúc riêng của dân tộc. Với vẻ nhẹ nhàng, duyên dáng, Ngọ Môn được xem là một đỉnh cao của nghệ thuật kiến trúc cung đình Huế, cũng là nơi chứng kiến nhiều sự kiện lịch sử quan trọng.

Ngọ Môn Quan từng là nơi các lễ lạc quan trọng nhất của triều Nguyễn như lễ Ban sóc (ban lịch mới), Truyền Lô (tuyên đọc tên tiến sĩ tân khoa)... được tổ chức. Nơi đây cũng chứng kiến lễ thoái vị của hoàng đế Bảo Đại, vị vua cuối cùng của chế độ quân chủ Việt Nam vào ngày 30 tháng 8 năm 1945.

Với giá trị kiến trúc lịch sử đặc biệt, Ngọ Môn cùng hàng trăm di tích khác thuộc quần thể kiến trúc triều Nguyễn đã được Tổ chức Văn hoá, Giáo dục thế giới (UNESCO) công nhận là di sản văn hoá thế giới từ năm 1993.