Ai đã từng đặt chân đến vùng Mường Lò - Nghĩa Lộ chắc hẳn sẽ nhớ những cánh rừng hoa ban nở trắng, nhớ những guồng nước xoay đều bên suối và các cô gái Thái xinh với các điệu múa làm say đắm lòng người. Nhưng Mường Lò còn nhiều điều hấp dẫn khác nữa, đặc biệt những món ẩm thực của đồng bào dân tộc thiểu số khiến bất kỳ ai nếu đã thưởng thức một lần sẽ nhớ mãi không phai. Trong những món ẩm thực của Mường Lò có bánh chưng đen - món ăn mang đậm bản sắc dân tộc và thể hiện tình yêu của con người đối với thiên nhiên nơi đây. Bánh chưng đen Mường Lò hay gọi là bánh chưng đôi của người Thái bởi vì nó có nhiều điểm khác hẳn với bánh chưng bình thường. Không chỉ khác lạ bởi vì lòng bánh khi tách ra có màu đen mà chiếc bánh cũng mang hình dáng khác lạ vì bánh có hình hành từ 2 chiếc bánh con xếp lại hình 2 bàn tay úp vào nhau.
Giới thiệu Bánh chưng đen Mường Lò
Bánh chưng đen giờ không chỉ được ăn mỗi dịp tết hay lễ của bản mà đã trở thành món quà đậm đà bản sắc văn hoá của các dân tộc và là món quà lưu niệm của nhiều du khách khi đến Mường Lò - nơi rừng núi Tây Bắc và được truyền từ thế hệ này sang thế hệ khác đã trở thành món quà quý để được người dân nơi đây mang theo đi đón tiếp khách quý đến thăm nhà. Bên cạnh đó, bánh chưng đen Mường Lò còn mang rất nhiều ý nghĩa sẽ giúp bạn có thêm kiến thức về vẻ đẹp văn hoá và phong tục của người Thái nói riêng cũng như của các dân tộc đang sinh sống tại mảnh đất Yên Bái nói chung.
Vị nét đặc sắc món Bánh chưng đen Mường Lò
Điều làm nên sự khác biệt của bánh chưng đen Mường Lò so với các loại bánh chưng khác chính là màu sắc độc đáo, khiến nhiều người bất ngờ khi lần đầu nếm thử. Những chiếc bánh chưng đen của người Mường Lò tuy mộc mạc, giản dị nhưng chứa đựng tinh túy của đất trời và tấm lòng của người làm bánh. Sau khi lấy ra có thể thưởng thức ngay. Người Thái sau khi bóc bánh thường dùng dao để cắt bánh thành những miếng vừa ăn. Người thưởng thức có thể cảm nhận rõ ràng mùi thơm của gạo nếp, vị béo của thịt lợn cao nguyên, vị bùi bùi của đậu xanh, vị lạ của bột màu và vị thanh mát của lá dong.
Giống như bánh chưng xanh của người Kinh, bánh chưng đen Mường Lò cũng được cha truyền con nối qua nhiều thế hệ. Mỗi dịp Tết đến xuân về, ăn một miếng bánh chưng đen, hương gạo quyện với mật đào và hoa vừng đen, giống như đang thưởng thức hương cỏ, đồng ruộng, đất trời, khí trời Tây Nguyên. Mỗi khi Tết đến, nhà nào ở đây dù bận rộn đến đâu cũng tranh thủ chút ít thời gian để nấu nồi bánh chưng thơm lừng bày lên bàn thờ.
Nguyên liệu - cách làm Bánh chưng đen
Để làm được một chiếc bánh chưng đen ngon đúng chuẩn, người Thái thường phải chuẩn bị nguyên liệu rất cẩn thận và tỉ mỉ ở mọi công đoạn. Chính vì điều này mà Bánh chưng đen Mường Lò trở thành một loại bánh đặc biệt trong tinh hoa ẩm thực Yên Bái. Để tỏ lòng biết ơn thiên nhiên, đất trời và tổ tiên, người ta thường làm món bánh này.
Bước đầu tiên là chuẩn bị lá dong. Lá dong được sử dụng để gói bánh chưng và cần chọn lá còn non, mềm mại và sạch sẽ, không có bụi hay côn trùng. Trước khi sử dụng, lá dong cần được nhúng vào nước muối trong vài giờ để làm giảm mùi của lá.
Bước thứ hai là chuẩn bị gạo xôi. Hãy chọn loại gạo nếp ngon, như gạo Mường Lò Yên Bái để mang đến hương vị đặc biệt. Rửa sạch gạo và ngâm nước từ 6 đến 8 tiếng. Sau đó, luộc gạo cho đến khi chín nhưng vẫn giữ được hạt và không ra nước.
Bước thứ ba là chuẩn bị đậu xanh. Chọn đậu xanh ngọt và sạch. Đậu xanh cũng cần được ngâm nước từ 6 đến 8 tiếng trước khi luộc. Sau khi đậu xanh chín, xay nhuyễn và trộn đều với đường để tạo thành một hỗn hợp đậu ngọt.
Bước thứ tư là chuẩn bị thịt. Thịt lợn thường được sử dụng là thịt ba chỉ, có chút mỡ, thái mỏng và ướp với gia vị, hạt tiêu và hành củ. Trong bánh chưng đen Mường Lò, gạo nếp và thịt lợn đen mang ý nghĩa là thành quả của một năm lao động chăm chỉ của người nông dân. Bánh chưng đen Mường Lò không chỉ là một món ăn thông thường mà còn mang trong đó linh hồn văn hoá ẩm thực của người Thái sống trên đất Yên Bái.
Bước thứ năm là chuẩn bị bột than. Bột than được sử dụng để làm màu đen cho bánh chưng này. Người Thái sử dụng thân cây núc nác tước vỏ hoặc hoa cây vừng đen để làm thành bột than, sau đó trộn đều với gạo nếp cho đến khi màu đen quyện vào gạo. Khi trộn, cần lưu ý trộn kỹ bằng tay để đảm bảo gạo và bột than hòa quyện thành màu đen nhánh.
Bước thứ sáu là gói bánh chưng. Một trong những điểm thú vị của bánh chưng đen Mường Lò là cách gói bánh. Bánh chưng đen Mường Lò có thể được gói thành hình vuông truyền thống hoặc thành hình trụ giống như bánh tét. Dù được gói theo cách nào, bánh chưng vẫn mang trong đó hương vị độc đáo và ý nghĩa đặc biệt của nó.
Đối với người Thái, việc gói bánh chưng đen Mường Lò phải đảm bảo tính thẩm mỹ và hấp dẫn. Đặc biệt, khi bóc vỏ bánh, lớp vỏ bên ngoài phải có màu đen nhánh, dẻo và quánh. Chỉ khi đạt được những yếu tố này, người phụ nữ mới được coi là giỏi trong việc gói bánh chưng, xứng đáng là một người vợ và dâu thảo tốt
Bước cuối cùng là luộc bánh chưng.Bánh chưng đen Mường Lò sau khi gói xong sẽ được người Thái xếp vào nồi, đổ nước ngập bánh rồi bắt đầu nấu để bánh chín đều. Vì khi nấu phải lửa thật to nên người ta thường lót một lớp lá dong dưới đáy nồi để tránh cho vỏ bánh bị cháy, nứt.Cho bánh chưng đã gói vào nước sôi và nấu từ 7 đến 8 tiếng. Bánh chín vớt ra cho vào thau nước rửa cho sạch nhớt trên vỏ bánh để bánh không bị mốc, treo bánh thành từng cặp
Nấu bánh phải dùng củi to, lửa phải khéo, khi nấu bánh phải dùng nhánh hoa mè đen là món quà của núi rừng. Theo quan niệm riêng của người Thái, họ dùng thân cây muối để nấu bánh chưng đen. Loại cây này, sau một quá trình ra hoa lâu dài hoa nở, phải rắc muối vào gốc, vì như vậy nó sẽ tích tụ linh khí của đất trời.
Mường Lò – quê hương của “gạo trắng nước trong”, nơi có những cô gái Thái duyên dáng trong tà áo dài khăn đóng, họ không chỉ có những nét văn hóa truyền thống đặc sắc của riêng mình mà các hoạt động nấu ăn của người dân cũng vô cùng tinh tế, đậm đà hương sắc núi rừng.
