Văn hoá trà đạo Nhật Bản có lẽ đã quá quen thuộc và nổi tiếng đình đám không chỉ đối với giới điệu mộ trà mà còn lan tỏa ra khắp văn hoá đại chúng thế giới. Nổi tiếng là xứ sở của những búp trà tươi non, cách pha chế, thưởng trà đối với người Nhật cũng là một sự hấp dẫn, tinh tế đến lạ thường. Không chỉ là uống trà, mà cung cách của việc thưởng trà đều ẩn chứa biết bao hàm nghĩa sâu xa trong nghệ thuật, văn hoá ứng xử, và tận hưởng sự bình yên trong tâm hồn. 

Trà Đạo Nhật Bản có nguồn gốc từ đâu?

Nguồn gốc của việc thưởng thức trà ở Nhật lại được cho rằng là lan truyền từ Trung Quốc, trong thời đại Kamakura ở Nhật, đã có một vị sư Eisai mang trà từ nhà Tống lan truyền đến đây. Đến thời Muromachi khi nhà sư Murata Jukou tiếp thu và lan tỏa tinh thần của Thiền định, vị sư đã mở phòng trà nhỏ mang không gian, không khí yên tĩnh của Wabicha. Và sau đó, Sen rikyu, một người nổi tiếng thời bấy giờ với việc thưởng trà, đã cho phát triển trà đạo trở thành văn hoá như ngày nay. 

Phong cách phục vụ Trà Đạo truyền thống

Có lẽ nhiều người cũng đã biết về nguyên liệu matcha, bột lá trà non đặc sản của vùng đất xứ Phù Tang. Trà đạo hiểu chung đó là việc pha chế bột matcha với một phương pháp truyền thống đã tồn tại qua hàng ngàn năm cùng gắn liền với lịch sử phát triển Nhật Bản. Cái hay ở trà đạo đó là người thưởng trà đóng vai khách mời, có đầy đủ những yếu tố ngoại cảnh như không gian sân vườn hoặc phòng trà truyền thống, những dụng cụ pha trà như rổ đựng, khuấy bằng tre, thêm một chút món ngọt, kaiseki,... với một phong thái thư thả, tĩnh lặng yên bình. Sự hiếu khách và văn hoá thiền là một yếu tố quan trọng nhất trong văn hoá trà đạo. 

Phong cách thưởng Trà Đạo của người Nhật

Trà đạo, nghe có vẻ là một phương pháp, là một đạo nhiều nguyên tắc, quy củ, khó nhằn. Nhưng chỉ cần biết một vài điểm chung, người ta sẽ nhận ra trà đạo không có quy tắc nào là phức tạp. Chỉ cần với tâm thế bình thản, tự tại ung dung, xem trà đạo như một nghệ thuật mà lại cũng là thú vui thanh tao, đúng là thi vị. 

Cách ngồi trong phòng trà

Nếu là khách danh dự, có vai vế lớn, người ta sẽ bố trí gần với người chủ trì, tiếp đến là những vị khách khác. Nếu là khách quen thì sẽ giao lưu với chủ nhà, sau đó tiến hành tiệc. Ngồi ghế cuối sẽ hỗ trợ tiệc trà, ví dụ như bày và dọn dụng cụ pha chế. Người đầu và người cuối sẽ có vai trò rất đặc biệt và phải có kinh nghiệm trong việc thưởng trà và kiến thức khá phong phú, sâu rộng để giao lưu trong buổi tiệc. Nếu là một người còn chưa quen với cung cách trà đạo, ngồi ở giữa sẽ là vị trí thích hợp nhất. 

Pha và thưởng thức trà 

Chuẩn bị pha trà, người ta sẽ lấy dụng cụ được làm từ tre Nhật, rây qua phần bột matcha để mịn và không lẫn bất cứ thứ gì khác, nước nóng đun sôi sẽ để ở nhiệt độ tàm 80 độ. Dùng muôi trà bằng gỗ, lấy khoảng 1 - 2gr matcha cho vào bát, đổ nước tầm 60 - 70 cc cùng với chashaku, dụng cụ muôi trà. Giữ bát bằng một tay, một tay còn lại cầm chổi chasen bằng tre, khuấy đều matcha và nước hoà tan vào nhau. 

Tuỳ vào từng trường phái trong trà đạo mà có thể di chuyển xiên trà khác nhau. Nếu như Urasenke sẽ búng tay để di chuyển xiên trà tạo bọt kem mịn màng, thì Omotesenke sẽ để giữ cho trà không có nhiều bọt. 

Khi uống trà, bạn sẽ lấy bát trà bằng tay phải, đặt ngay trước mặt, rồi chào chủ nhà với câu “tôi sẽ có bạn”, xoay bát theo chiều kim đồng hồ hai lần để không đặt môi lên hoa văn của bát trà. Uống trà sẽ chia nhiều lần, tạo tiếng ồn rồi lại ngậm trà báo rằng bạn đã uống trà xong. Lau ống ngậm bằng ngón tay của mình và lau tay bằng giấy bỏ túi. Lại xoay bát theo chiều ngược kim đồng hồ và đặt xuống đúng hướng và vị trí trước đó. Đây là phong cách urasenke. 

Lấy bánh kẹo khi thưởng trà

Chủ nhà sẽ phục vụ bánh kẹo ngọt để giúp tăng hương vị trà hơn. Khi họ khuyên rằng hãy thưởng thức ít kẹo bánh ngọt, khách sẽ cúi đầu nhận lấy và đặt trên giấy bỏ túi bạn đã chuẩn bị sẵn. Bạn sẽ nói “đầu tiên” đối với khách ngồi cạnh tiếp theo của mình. Giấy bỏ túi đựng bánh kẹo sẽ đặt trên lòng bàn tay, cắt bằng nhánh cây Dương Tử hoặc dùng tay tách chúng ra và thưởng thức. 

7 quy tắc của Rikyu trong văn hoá Trà Đạo

Như đã giới thiệu ở trên, Rikyu là người có sức ảnh hưởng lớn trong văn hoá trà đạo của Nhật. Có cả bộ quy tắc ứng xử trà đạo của Rikyu, theo đó phải biết chuẩn bị chính xác các dụng cụ, đồ ăn ngọt cũng là bày tỏ lòng hiếu khách. Khi mời khách phải nghĩ đến tình cảm và hoàn cảnh của họ, thể hiện bản chất của mình phải tươi mới tràn đầy như những bông hoa, và hãy chuẩn bị trong tâm thế trong lòng thoải mái, niềm nở, chuẩn bị cả những việc tiếp đón sau buổi tiệc để ứng phó kịp thời. Và đặc biệt, dù là khách hay là chủ cũng nên quan tâm, tôn trọng nhau. Tinh thần hiếu khách, đối nhân xử thế, thể hiện rất rõ nét trong văn hoá trà đạo của người Nhật.

Người ta xem tiệc trà như một lần cơ hội để bày tỏ tình cảm, lòng hiếu khách, quan tâm đến nhau trong đời. Vì vậy mỗi khi có dịp thưởng thức trà đạo, bạn sẽ nhận thấy từng chi tiết trang trí phòng trà như là hương thơm, các loài hoa theo mùa, cũng là tiểu tiết nhưng có ý nghĩa vô cùng. Giúp cho không gian thưởng trà được thư giãn, thoải mái hơn. Cũng vì vậy, thưởng trà không phải là để uống một tách trà ngon, mà là chỉ khi khách hàng tĩnh tâm, thư giãn, chìm đắm thực sự trong không gian được bài trí chu đáo ấy, tách trà nóng mới len lỏi sâu vào trong mọi giác quan, đánh thức tâm hồn của bạn. Bởi vậy, người mời trà hay người thưởng trà cũng cần giữ phong thái và cái tâm thế thực sự ôn hoà, mềm mại để không ảnh hưởng buổi tiệc trà. 

Trà đạo Nhật Bản cầu kỳ nhưng chứa đựng biết bao sự tinh tế trong nét văn hoá, ứng xử của người xứ Phù Tang. Một nét đẹp văn hoá tinh thần, thiền định được lưu giữ, phát triển tiếp nối cho tới tận ngày nay. Nếu có dịp du lịch Nhật Bản thì nhất định hãy một lần ghé thăm và thưởng thức không gian văn hoá trà đạo ấn tượng này, để mở mang thêm nhiều điều thú vị của đất nước mặt trời mọc nhé.