Nhà tù Sơn La được thực dân Pháp xây dựng năm 1908, từng là nơi giam giữ hơn 1.000 người Việt Nam Cộng sản và những người yêu nước, nơi đây nổi tiếng có Cây đào Tô Hiệu lịch sử. Đây là một nơi tuyệt vời để dạy cho các thế hệ trẻ của Việt Nam về sự hy sinh của họ cho sự nghiệp giải phóng dân tộc. Hãy cùng VietSense  Travel tìm hiểu về địa danh nổi tiếng này nhé!

Lịch sử về một thời kỳ anh hùng

Thời kỳ đô hộ của Pháp đã qua từ lâu, nhưng một số lượng lớn dấu tích vẫn còn tồn tại như những vật lưu giữ ký ức về một trong những thời kỳ đen tối nhất trong lịch sử Việt Nam. Nhà tù Sơn La sừng sững như một nhân chứng sống của một thời đầy sóng gió.

Chúng ta phải quay trở lại năm 1908 để khám phá nguồn gốc của Nhà tù Sơn La. Nó bắt đầu hoạt động như một nhà tù nhỏ, nhưng khi năm tháng trôi qua, ngày càng có nhiều khu vực được bổ sung khi ngày càng có nhiều tù nhân đến. Sự bất mãn với sự cai trị của Pháp đang lan rộng ở Việt Nam và nhiều người bất đồng chính kiến, theo như người Pháp quan tâm, cần được dạy cho một bài học dưới hình thức một bản án tù khắc nghiệt.

Nhà tù được thành lập vào năm 1908 tại trung tâm thị xã Sơn La và trên đỉnh đồi Khau Cả. Danh tiếng đáng sợ của Sơn La tiếp tục lan rộng và chẳng mấy chốc, nó được coi là một trong những nhà tù tàn bạo nhất ở Đông Nam Á. Ban đầu là một nơi nhỏ bé, nhà tù nhanh chóng mở rộng trở thành một nơi quan trọng, nơi giam giữ nhiều tù nhân chính trị. Vào thời điểm đó, nơi này nổi tiếng là một nhà tù tàn ác và đáng sợ, nơi ý chí chống cự và lòng yêu nước trong tâm trí của các tù nhân bị thu nhỏ bằng những phương pháp đẫm máu nhất.

Tuy nhiên, đối với những người cách mạng bị giam cầm trong Nhà tù Sơn La, nơi đây là “trường học”, nơi rèn luyện sức chịu đựng, tinh thần đoàn kết và tinh thần chiến đấu. Các tù nhân đáng chú ý bị giam giữ ở đây bao gồm Tổng Bí thư Lê Duẩn, nhà cách mạng nổi tiếng Tô Hiệu (người đã chết vì bệnh lao trong thời gian bị giam giữ) và chỉ huy Văn Tiến Dũng. Đã có nhiều câu chuyện kể về sự kiên cường, dũng cảm của những nhà cách mạng đã từng chống thực dân và hy sinh tại nơi đây như Tô Hiệu.

Lợi dụng điều kiện khí hậu khắc nghiệt, địa hình hiểm trở, thực dân Pháp đã xây dựng Nhà tù Sơn La và biến nơi đây thành “địa ngục trần gian” để giam giữ những người cộng sản Việt Nam và chấm dứt hoạt động đấu tranh cách mạng của họ. Vào mùa hè, do ảnh hưởng của gió Foehn, tất cả các phòng giam trong nhà tù giống như lò lửa. Trong khi đó, mùa đông lạnh giá vì khí hậu khắc nghiệt của vùng biên giới. Tuy nhiên, bất chấp khí hậu khắc nghiệt và chế độ tàn ác như thế nào, những người cộng sản Việt Nam đã vượt qua mọi khó khăn và biến nhà tù thành trường học cách mạng, nơi đào tạo những đảng viên chủ chốt của cách mạng Việt Nam.

Cuộc sống ở Sơn La gần như không thể chịu đựng được, đây không phải nơi mà con người có thể sống. Các tù nhân phải chịu những hình phạt tàn bạo như phải đi bộ hàng dặm với xiềng xích nặng nề buộc vào người và sau đó phải lao động khổ sai cùng ngày hôm đó. Mục đích chính của Nhà tù Sơn La là bẻ gãy ý chí và tinh thần đấu tranh của những người bị giam giữ và biến họ thành những người ngoan ngoãn ủng hộ chế độ Pháp.

Nhà tù Sơn La là di tích cách mạng quan trọng, minh chứng cho tinh thần yêu nước vô bờ bến, ý chí kiên trung của nhân dân Việt Nam. Năm 2014, nhà tù được công nhận là di tích quốc gia đặc biệt bởi ý nghĩa lịch sử to lớn của nó.

Nhà tù Sơn La do thực dân Pháp xây dựng trên đồi Khau Cả, cạnh suối Nậm La, tỉnh Sơn La Từ đây có thể nhìn toàn cảnh thành phố Sơn La. Việc xây dựng nhà tù bắt đầu vào năm 1908 trên diện tích 500 mét vuông. 32 năm sau, nó được mở rộng lên 1.700 mét vuông. Nhà tù được bao quanh bởi những bức tường kiên cố bằng gạch và đá, cao 4 mét, rộng 0,5 mét. Mặt giường tù nhân tráng xi măng; trong khi đó, mép ngoài của nó được gắn với hệ thống cùm chân. Trong suốt 15 năm, từ 1930 đến 1945 nơi đây đã giam giữ tổng cộng 1.013 tù nhân, chiến sĩ cộng sản bị giam cầm tại Nhà tù Sơn La, nơi đã rèn luyện nhiều chiến sĩ, đảng viên kiên trung để chuẩn bị cho cuộc tổng khởi nghĩa của Cách mạng Tháng Tám năm 1945: Tổng Bí thư Trường Chinh, Tổng Bí thư Lê Duẩn, Tư lệnh quân đội Văn Tiến Dũng, Lê Đức Thọ, Lê Thanh Nghị, Xuân Thủy, Tô Hiệu, ….và biểu tượng yêu nước của anh hùng Tô Hiệu đáng để kể tên một số.

Anh Nguyễn Văn Khoa ở tỉnh Điện Biên luôn tranh thủ thời gian để đến thăm nhà tù mỗi khi đến tỉnh Sơn La bởi di tích lịch sử này là một lời nhắc nhở về lòng dũng cảm và sự hy sinh của các bậc tiền nhân. Anh ấy nói những người trẻ Việt Nam nên học tập, làm việc và sống sao cho có thể đền đáp được sự tận tâm đó. 

Nhà tù Sơn La đã bị phá hủy bằng chất nổ vào năm 1952 khi người Pháp tìm cách xóa bỏ sự tàn bạo và điều kiện vô nhân đạo đã xảy ra ở đó. Đợt oanh tạc này, cùng với một đợt phá hủy khác trong chiến tranh chống Mỹ, đã để lại Nhà tù Sơn La một đống đổ nát âm ỉ.

Năm 1965, dưới sự oanh tạc ác liệt của Mỹ ở miền Bắc Việt Nam, Nhà tù Sơn La gần như bị phá hủy hoàn toàn. Sau này nó được người Việt phục dựng lại để tái hiện lại lịch sử. Đến thăm Nhà tù Sơn La, du khách sẽ có cơ hội tận mắt chứng kiến ​​hàng trăm hiện vật lịch sử như còng tay, xích sắt, xà lim, cây đào Tô Hiệu. Được đặt theo tên một người cộng sản dũng cảm và kiên trung, cây đào Tô Hiệu tượng trưng cho tinh thần kiên cường bất khuất của những người chiến sĩ cách mạng tiêu biểu Việt Nam.

Một di tích quan trọng là cây đào do Tô Hiệu trồng. Trong những năm cuối đời, ông đã chăm sóc cẩn thận cái cây và đảm bảo rằng nó sẽ tồn tại lâu dài sau khi ông ra đi. Ngày nay, cây đa được coi là biểu tượng cho tinh thần kiên cường bất khuất của anh hùng Tô Hiệu dù bệnh hiểm nghèo, đau đớn hành hạ nơi chốn lao tù lạnh lẽo. Đến nay, cây Đào Tô Hiệu vẫn thường xanh tốt và nở hoa rất đẹp vào mỗi độ mùa xuân về. Nhà tù là một di tích lịch sử nổi tiếng thu hút rất nhiều du khách trong nước và quốc tế. Đặc biệt, vào những dịp đặc biệt, mỗi ngày Nhà tù Sơn La đón trên 2.000 lượt khách đến để tham quan và ôn lại những kỷ niệm một thời cách mạng khốc liệt.

Nhà thơ Xuân Thủy đã viết bài thơ miêu tả cảnh sống trong những ngày bị giam cầm tại Nhà tù Sơn La như sau:

“Lại đến Sơn La lại núi rừng

Nằm trên đỉnh núi mà như bưng

Lờ mờ cửa ngục thông ba lỗ

Thăm thẳm hầm giam, sâu mấy tầng

Tháng tháng cơm sôi đau cả bụng

Đêm đêm sàn đá buốt sau lưng

Ai ơi, sốt rét đừng ra máu

Non nước chờ xem ta vẫy vùng”.

Di tích Nhà tù Sơn La từ đó trở thành biểu tượng đẹp về tinh thần đại đoàn kết dân tộc và cũng là chứng tích lịch sử tố cáo tội ác dã man của bọn thực dân và chủ nghĩa anh hùng cách mạng, khát vọng giành độc lập tự do; khí phách kiên cường, tinh thần lạc quan và sáng tạo của người cộng sản.

Du khách có thể khám phá những cánh cổng xiêu vẹo và những bức tường đổ nát của Nhà tù Sơn La khi đến thăm bảo tàng nhà tù. Bạn sẽ tìm thấy những bức tranh sơn dầu sống động như thật mô tả sự đối xử khắc nghiệt đối với các tù nhân và bạn cũng sẽ có thể đi qua khu vực tầng hầm còn sót lại, nơi các phòng biệt giam và chuồng cọp đã được khôi phục.

Bản thân bảo tàng được xếp bằng các hiện vật từ cả quá khứ gần đây và xa xưa - một cuộc triển lãm bừa bộn cho thấy xiềng xích mà các tù nhân bị trói trong khi một cuộc triển lãm khác trưng bày các hiện vật của Việt Nam từ Thời đại Đồ đồng.

Lý giải cái tên cây đào tô Hiệu

Đồng chí Tô Hiệu sinh năm 1912 tại huyện Văn Giang, tỉnh Hưng Yên trong một gia đình nhà nho nghèo giàu lòng yêu nước. Tô Hiệu tham gia cách mạng từ khi còn trẻ. Năm 1930, ông bị giặc bắt. Sau khi bị kết án 4 năm tù, ông bị đày ra Côn Đảo. Ra tù, Tô Hiệu tiếp tục hoạt động cách mạng và bị bắt lại vào tháng 12-1939. Sau đó giặc đưa ông lên Nhà tù Sơn La giam cùng với đoàn tù binh 50 người đợt ấy.

Trong những năm cuối đời, ông đã tự tay chăm sóc cẩn thận cái cây đào này và đảm bảo rằng nó sẽ sống khỏe mạnh tồn tại lâu dài sau khi ông ra đi. Ngày nay, Cây đào Tô Hiệu được coi là biểu tượng cho tinh thần kiên cường bất khuất của Tô Hiệu dù bệnh hiểm nghèo, đau đớn hành hạ vẫn lạc quan với đời. Đến nay, Cây đào Tô Hiệu vẫn sống tốt thường xanh và nở hoa rất đẹp vào mùa xuân.

Ngày 7/3/1944, Tô Hiệu hy sinh tại Nhà tù Sơn La kết thúc 32 mùa xuân cống hiến cho cách mạng của ông. Cây đào này ở nhà tù Sơn La được mang tên ông đặt là Cây đào Tô Hiệu vào năm 1945 để tượng trưng cho tinh thần đấu tranh cách mạng của một chiến sĩ kiên cường, đáng khâm phục và tôn vinh.

Phát huy giáo dục truyền thống cách mạng

Mặc dù công trình ban đầu đã bị phá hủy một phần sau hai cuộc chiến tranh, nhưng Nhà tù Sơn La vẫn bảo tồn được những nét chính của nó, đặc biệt là hệ thống nhà tù và các cơ sở tra tấn bên trong. Ấn tượng của du khách với khung cảnh bên ngoài có thể không có gì đặc biệt, nhưng hầu hết những vị khách bước qua cổng và bước vào nhà tù chắc chắn sẽ bất ngờ với không gian bên trong vì không thể hiểu nổi thực dân Pháp làm cách nào mà có thể nhốt tù nhân ở một nơi kinh khủng như thế này.

Những hiện vật lịch sử được lưu giữ tại đây cho chúng ta biết sự tàn bạo của thực dân Pháp. Tinh thần đấu tranh giành độc lập dân tộc kiên cường của các bậc tiền nhân chống lại những đau khổ khủng khiếp của họ. Tôi rất tự hào về truyền thống cách mạng của chúng ta, điều đó thúc đẩy tôi làm việc chăm chỉ hơn để đóng góp cho sự phát triển của Việt Nam.

Đây còn là nơi để đón tiếp những thế hệ trẻ tới tham quan thực tế, tài liệu sống để học tập và rèn luyện, noi gương những anh hùng cộng sản năm ấy để cống hiến xây dựng cho quê hương tổ quốc giàu đẹp.

Nhà tù Sơn La được công nhận là di tích quốc gia năm 1962 và là di tích quốc gia đặc biệt năm 2014. Mỗi năm, nơi đây đón hàng trăm nghìn lượt khách trong và ngoài nước. Ban Quản lý Di tích Nhà tù Sơn La và các cơ quan chức năng tỉnh Sơn La đang tiến hành thu thập thêm hiện vật, tôn tạo để bảo tồn các giá trị lịch sử của Khu di tích quốc gia đặc biệt.

Nhà tù Sơn La và Cây đào Tô Hiệu được coi là một trong những địa điểm nổi tiếng nhất, với cái tên không kém phần khét tiếng “Địa ngục trần gian” để mô tả sự tàn bạo ghê sợ của thực dân Pháp đối với những người tù Việt Nam tại đây. Nhà tù Sơn La là nguồn cảm hứng vô tận tiếp thêm sức mạnh cho các thế hệ hôm nay trong công cuộc bảo vệ nền độc lập của Tổ quốc và xây dựng đất nước phồn vinh.