Nằm khép mình giữa đại ngàn thâm sâu của núi rừng phương Bắc xa xôi, Bản Mển như một nét chấm phá nổi bật trong một bức tranh đồng quê giản dị nhưng vô cùng cuốn hút và đẹp mắt. Nơi đây không chỉ nổi tiếng với thiên nhiên hoang sơ đẹp ngút ngàn mà còn lưu giữ được những nét đặc sắc truyền thống của dân bản. Hãy cùng VietSense Travel tìm hiểu về cộng đồng Bản Mển ở Điện Biên này nhé!

Bản Mển nằm ở đâu của tỉnh Điện Biên?

Thuộc địa phận xã Thanh Nưa, huyện Điện Biên, tỉnh Điện Biên, bản Mển từ lâu đã được biết đến là điểm du lịch cộng đồng ở Điện Biên Phủ. Cộng đồng Bản Mển nép mình giữa đại ngàn núi đồi và ruộng nương tươi tốt ở cực Tây Tổ quốc, Bản Mển ngày nay thu hút rất nhiều du khách trẻ, du khách nội địa và quốc tế đến trải nghiệm bởi cảnh sắc và văn hóa thú vị, đặc sắc ở đây.

Giới thiệu về cộng đồng bản Mển

Nếu bạn xuất phát từ thành phố Điện Biên Phủ và di chuyển theo quốc lộ 12 về phía Bắc khoảng 6km, du khách sẽ bắt gặp bản Mến. Nhìn từ xa, bản Mến không khác gì một bức tranh tuyệt đẹp của một họa sĩ tài ba, lưng tựa vào núi, nhỏ bé thấp thoáng dưới chân đồi, mặt hướng ra đồng bằng rộng lớn.

Nổi bật giữa màu xanh của cây cối và màu xanh của bầu trời là những ngôi nhà sàn truyền thống của đồng bào Thái Đen. Nhất là vào những khi có sương mù giăng phủ bản Mển như tăng thêm phần thu hút, khói bếp lượn lờ lúc chiều tối càng làm khung cảnh thêm nên thơ, lãng mạn. Ngoài không khí trong lành, mát mẻ, môi trường xanh, sạch đẹp, bản Mến còn được biết đến bởi phong cảnh tuyệt đẹp.

Nơi đây có hơn 140 hộ dân với gần 600 nhân khẩu, tất cả đều là người Thái Đen. Những người Thái Đen ở bản Mển sinh sống chủ yếu tập trung vào nghề trồng lúa, hoa màu trên nương rẫy, chăn nuôi gia súc và nghề thêu thổ cẩm truyền thống. Cuộc sống hết sức giản dị nhưng họ luôn cảm thấy hạnh phúc và yêu mảnh đất nơi họ sinh ra.

Bên cạnh nghề dệt, thêu thổ cẩm truyền thống, người Thái Đen còn lưu giữ kiến ​​trúc nhà sàn truyền thống và những phong tục sinh hoạt của riêng họ. Nhà sàn có hai tầng, trong đó tầng trên dùng để sinh hoạt hàng ngày của chủ nhà và khách, còn lại là nơi để thợ dệt, dụng cụ làm ruộng, gỗ, củi….

Những năm gần đây, người dân trong thôn chung tay phát triển mô hình du lịch cộng đồng gắn với nếp sống văn minh, truyền thống văn hóa của cộng đồng địa phương. Nhờ nhận thức rõ ràng của người dân địa phương trong phát triển du lịch cộng đồng, làng Mến đã trở thành một trong những điểm đến hấp dẫn của du khách trong nước và quốc tế.

Đến tham quan địa điểm bản Mển, ngoài bị thu hút bởi vẻ đẹp nổi danh của cảnh sắc nơi đây, được chiêm ngưỡng cảnh thiên nhiên hùng vĩ, thơ mộng đặc trưng vùng Tây Bắc. Du khách còn có cơ hội được trực tiếp trải nghiệm những công việc trong sinh hoạt mỗi ngày cùng người dân ở bản như: được tham gia chế biến những món ăn đặc sản truyền thống nổi tiếng (rượu cần, cá suối nướng, cơm lam, măng đắng, thịt trâu luộc và thịt gác bếp chấm chẩm chéo); cho gia súc, gia cầm ăn; xuống sông, suối bắt cá tôm; lên rừng hái nấm, lấy củi; tự tay pha màu để dệt, thêu thổ cẩm hay tham gia vào những ngày lễ truyền thống ở bản, tham gia những hoạt động văn nghệ (múa xòe, hát dân ca Thái, múa quạt, nhảy sạp, pí ỏ, thổi sáo pí pặp).

Bản Mển có gì đặc sắc?

Đến với bản Mển, bạn sẽ thấy rõ cách mà họ làm du lịch khác với những địa phương khác, đó là ở đây họ làm du lịch theo cộng đồng mà không phải riêng lẻ cạnh tranh lẫn nhau, mạnh ai nấy làm. Người dân bản đúng chuẩn làm du lịch cộng đồng, cả bản nỗ lực cùng nhau tham gia phát triển du lịch địa phương, giới thiệu hình ảnh bản đến rộng hơn với cộng đồng du lịch.

Khi đến bản, du khách sẽ được người dân ở bản dẫn tham quan nhà văn hóa truyền thống, nơi tập trung của bản để tổ chức lễ hội truyền thống và những hoạt động giao lưu văn hóa truyền thống giải trí văn nghệ, ẩm thực. Cách thức chia lợi nhuận sau mỗi hoạt động giao lưu văn hóa đều được thống nhất rõ ràng mà ai cũng nhiệt tình ủng hộ vì sự phát triển du lịch ở bản đó là chi phí bỏ ra cho  mỗi mâm cỗ, dù lãi hay lỗ hoặc như thế nào thì mỗi hộ đều phải trích 80 nghìn đồng nhập vào quỹ chi tiêu chung của bản để chi cho những hoạt động chung tiếp theo.

Những du khách đã từng đến bản Mển đều lưu luyến mảnh đất thân thương này bởi vẻ đẹp thiên nhiên, văn hóa và con người hiếu khách ở bản. Ðến bản Mển, sau khi thưởng ngoạn những cảnh sắc tuyệt đẹp nơi đây, bạn sẽ thấy trong bản rất đông du khách khác lẫn người dân địa phương từ già đến trẻ ngồi thành vòng tròn nhặt rau, phân loại từng hạt gạo nếp vừa mới gặt. Xung quanh cạnh đó, những nhóm người khác cũng đang tất bật, vừa làm vừa nói chuyện rôm rả, có người chặt ống nứa, chẻ lạt, thái nguyên liệu, chặt thịt, người tẩm ướp thịt, người nhóm lửa, chất bếp để làm lạp xưởng và thịt trâu hun khói.

Không khí nhộn nhịp tất bật không khác gì họ đang chuẩn bị sẵn sàng cho một đám cưới, hay đám ăn hỏi sắp diễn ra. Bởi mới thấy, sự nhiệt tình và hiếu khách của bà con dân bản rất đáng quý khiến du khách nào đến đây cũng không muốn rời đi, đi rồi lại muốn trở lại nhiều lần nữa. Việc người dân bản Mển thường xuyên tổ chức làm tiệc để chiêu đãi khách du lịch đến tham quan, tìm hiểu và trải nghiệm nơi này là một điều rất bình thường, hình ảnh quen thuộc ở đây.

Những năm gần đây để hấp dẫn và nâng cao chất lượng phục vụ cho du lịch , dân bản đã chung tay cùng nhau quyết tâm đẩy mạnh phát triển du lịch cộng đồng văn minh. Điều đó được thể hiện rõ qua việc thay đổi nếp sống có ý thức hơn, môi trường sinh hoạt sạch đẹp, ăn ở sạch, uống sạch. Và hướng đi đó đã đem lại hiệu quả rõ ràng qua việc lượng du khách đến đây mỗi năm ngày một tăng, và được cộng đồng du lịch đánh giá cao.

Nhờ đi đúng hướng theo phát triển du lịch cộng đồng bền vững, nay bản Mển không những trở thành cái tên nổi bật trong cộng đồng du lịch phía Bắc, thu hút đông du khách trong nước và quốc tế mà còn có những nghề truyền thống được bảo tồn, phát huy tốt bản sắc văn hóa truyền thống vùng miền, trong đó nổi bật có nghề dệt, thêu thổ cẩm.

Trước đây, việc làm thêu, dệt vải thổ cẩm hầu hết được người phụ nữ trong bản làm và chỉ để phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày của gia đình. Thì khi du lịch ngày càng phát triển, du khách đến đây bị thu hút bởi những trang phục, đồ dùng làm bằng vải thổ cẩm và hỏi mua thì nghề thêu dệt thổ cẩm để bán bắt đầu được nhiều người ở bản phát triển phục vụ cho nhu cầu của khách du lịch.

Sản phẩm thổ cẩm ở bản Mển thường là những chiếc túi với nhiều kích thước to nhỏ khác nhau, tấm vải, chăn, gối, chiếc khăn piêu với dòng chữ thêu “Thổ cẩm bản Mển kỷ niệm” nhằm quảng cáo, tiếp thị nét văn hóa truyền thống đặc trưng của bản tới rộng rãi hơn với du khách.

Song song với nghề dệt, thêu thổ cẩm truyền thống, người Thái đen ở bản Mển vẫn còn lưu giữ nguyên vẹn những kiến trúc đặc trưng của nhà sàn truyền thống, …điều này cũng ăn sâu vào nếp sống dân bản cho đến bây giờ, đó là tập quán riêng trong đời sống sinh hoạt cũng như lao động sản xuất mỗi ngày đã ăn sâu vào văn hóa tinh thần của họ.

Những căn nhà sàn truyền thống du khách sẽ dễ dàng bắt gặp ở chân đồi hoặc lưng chừng đồi, những căn nhà ở vị trí lưng tựa vào đồi núi; mặt hướng ra sông, suối hoặc hướng ra cánh đồng, nương rẫy theo nguyên tắc “sơn chầu thủy tụ”. Nhà sàn được làm bằng gỗ tốt nhất trên rừng, tre, bương, hoặc vầu, kiến trúc có bốn mái lợp ngói, hai mái ở hai đầu hồi nhà được thiết kế vòm khum mai rùa đặc sắc riêng.

Nổi bật, ở hai đầu đòn nóc nhà sàn của dân bản có hai thanh gỗ bắt chéo gọi là “khau cút” theo chữ “X” được trang trí với nhiều hoa văn hình vầng trăng khuyết, hình búp cây guột, …. Nó có công dụng không chỉ đẹp mắt mà còn để vừa chắn gió cho mái ngoài ra còn thể hiện tín ngưỡng thờ thần mặt trăng, thờ trâu trong đời sống văn hóa tinh thần của những người Thái đen. Nhà sàn truyền thống có hai tầng, cầu thang dẫn lên cửa chính. Tầng dưới là nơi để khung dệt, nông cụ sản xuất, gỗ, củi hoặc chuồng gà, …còn tầng trên chia thành nhiều gian, gian giữa dành cho những sinh hoạt hằng ngày, thường chủ yếu mọi sinh hoạt chung sẽ ở đây như tiếp khách, nấu nướng, ăn uống, làm việc,...

Ngày nay, hướng đến cộng đồng du lịch văn minh bền vững, để đảm bảo nhà sàn đủ tiêu chuẩn phục vụ du khách, dân địa phương đã bỏ chi phí đầu tư xây mới, tái tạo thêm một số công trình thiết yếu như: nhà vệ sinh, bể nước, còn có một nhà sàn văn hóa truyền thống lớn có kết cấu kiến trúc giống nhà sàn truyền thống. Đây sẽ là nơi để chuyên phục vụ cho những sinh hoạt cộng đồng.

Ngoài ra, để tạo điểm nhấn đặc sắc, khác biệt trong mắt du khách đến đây, bản Mển còn lập 2 tổ chuyên về ẩm thực và văn nghệ, trong đó tổ ẩm thực gồm có 10 người dày dặn kinh nghiệm trong chế biến ẩm thực và đội văn nghệ gồm 15 người sở hữu giọng hát hay, đặc biệt, truyền cảm, múa dẻo, nhảy giỏi.

Đến với bản Mển, trong những ngày tham gia lễ hội văn hóa hay các hoạt động văn hóa văn nghệ bạn sẽ được trải nghiệm và thưởng thức những đặc sản nổi tiếng của dân bản Mển. Bạn sẽ được đi theo người dân lên rừng đốn củi, hái lượm quả, nấm và rau rừng; xuống suối câu cá hoặc bắt cá, thậm chí nướng cá ăn tại suối; cho những gia cầm và súc vật ăn hay tự tay thêu thùa, đan dệt vải thổ cẩm; ….

Ngoài ra, đối với văn hóa ẩm thực, bạn sẽ được tự tay chuẩn bị những nguyên liệu món ăn đặc sản và chế biến chúng theo hướng dẫn của người dân, các món ăn truyền thống của dân bản như rượu cần, cá suối nướng, cơm lam, măng đắng, thịt trâu luộc và trâu, bò, lợn gác bếp chấm chẩm chéo. Cùng người dân bản và những du khách khác tham gia những hoạt động văn nghệ giải trí vui vẻ như  nhảy sạp, hát dân ca Thái, múa xòe, múa quạt, thổi sáo pí pặp, pí ỏ,....

Đến thăm bản Mến, du khách không chỉ được thưởng ngoạn cảnh quan thiên nhiên đậm chất Tây Bắc mà còn được trải nghiệm nét sinh hoạt đời thường của người bản xứ và những món ăn đặc sản. Với những nỗ lực trên, bản Men đã và đang trở thành điểm hấp dẫn, xứng đáng là bản du lịch cộng đồng tiêu biểu trong phát triển kinh tế, văn hóa của tỉnh Điện Biên.

Du lịch cộng đồng Bản Mển ngày nay

Bản Mển còn có một cái tên khác được ít du khách biết đến gọi là bản Nhím. Cái tên này ra đời bởi địa thế cuộn tròn, chỉ đứng một mình trên một vùng đất phẳng phiu giữ núi rừng. Bản Mển có tổng diện tích tự nhiên khoảng gần 70 ha và khoảng 45 ha diện tích đất canh tác. Hiện nay, cả bản có tới 140 hộ dân và với 587 nhân khẩu đều là người dân tộc Thái đen.

Những năm vừa qua, người dân bản đã chung tay phát triển du lịch cộng đồng, tập trung xây dựng nông thôn mới gắn liền với việc bảo vệ môi trường thiên nhiên. Nhờ vậy, thiên nhiên ở bản Mển vẫn giữ được nét hoang sơ, nét đẹp vốn có của núi rừng. Bên cạnh đó phát triển hình ảnh thương hiệu bản Mển đến với cộng đồng du lịch qua những quà tặng đặc trưng dân tộc có thêu tên bản trên đó như: Khăn Piêu, túi xách, vải vóc, khăn tay, áo, váy, ….

Nhân dân bản Mển quyết tâm giữ gìn và phát huy bền vững những phong tục, tập quán tốt đẹp của dân tộc bản địa; tuyên truyền xóa sổ những hủ tục, tập quán lạc hậu, lỗi thời, trái với quy định; phát huy hơn nữa tình nghĩa thôn bản, gắn kết tương thân tương ái, đoàn kết - hỗ trợ, giúp đỡ lẫn nhau trong cộng đồng dân cư sinh sống; thực hiện tốt những tập tục sinh hoạt chung của cộng đồng, toàn dân đồng lòng bảo vệ và xây dựng đời sống văn hóa truyền thống bên cạnh việc gắn liền với hoạt động du lịch. Từ đó, hình ảnh về điểm du lịch bản Mến với những nét đẹp từ thiên nhiên đến văn hóa đời sống được nhiều người biết đến hơn nữa, cũng vừa để phát triển kinh tế giúp cuộc sống người dân sung túc, ấm no, hạnh phúc hơn.

Với những nỗ lực không ngừng và kiên trì trong công tác đưa bản Mến đến gần hơn với cộng đồng du lịch, bản Mển tự hào khi liên tục giành danh hiệu Bản văn hoá cấp tỉnh, đồng thời là điểm du lịch cộng đồng thu hút đông đảo khách du lịch trong nước và quốc tế,  cái tên tiêu biểu, tấm gương trong việc phát triển thương mại và xây dựng đời sống văn hoá của tỉnh Điện Biên.

Đến với bản Mển, du khách được trải nghiệm không gian văn hóa truyền thống độc đáo và tận hưởng bầu không khí ấm cúng tình người trong những điệu múa, lời ca mộc mạc, với men rượu say đắm, lưu luyến bước chân du khách. Bạn nên một lần đến điểm du lịch tuyệt vời này ở tỉnh Điện Biên để vừa có những trải nghiệm thú vị, vừa tạm buông xuống những muộn phiền cuộc sống chốn thị thành để tận hưởng không khí trong lành, cuộc sống bình yên giữa núi rừng nơi đây.